Advies 2025/25

Het secretariaat van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) kampt momenteel met een aanzienlijk personeelstekort.

Het directiecomité van de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid heeft op 9 mei jongstleden beslist dat er geen vervanging komt voor medewerkers die niet langer voor het secretariaat werken.

Dit maakt het voor de NHRPH erg moeilijk om zijn opdracht als adviesorgaan naar behoren uit te voeren. Concreet betekent dit dat de NHRPH de voorziene termijnen voor het afleveren van zijn adviezen noodgedwongen moet verlengen.

Advies nr. 2025/25 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) over een ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit (KB) van 17 november 1969 houdende algemeen reglement betreffende het toekennen van tegemoetkomingen aan de minder-validen en het koninklijk besluit van 22 mei 2003 betreffende de procedure voor de behandeling van de dossiers inzake tegemoetkomingen aan personen met een handicap.

Advies uitgebracht op 06/10/2025 na raadpleging van de leden van de NHRPH per e-mail van 29/09/2025 tot 05/10/2025 wegens de gevraagde dringende behandeling.

Advies uitgebracht op verzoek van mevrouw Julie Clément, Directrice-generaal van de DG Personen met een handicap, per e-mail van 4 september 2025.

• Voor opvolging aan mevrouw Julie Clément, Directrice-generaal van de DG Personen met een handicap
• Voor opvolging aan de heer Rob Beenders, minister van Consumentenbescherming, Sociale Fraudebestrijding, Personen met een handicap en Gelijke Kansen
• Ter informatie aan de heer Frank Vandenbroucke, vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, belast met Armoedebestrijding
• Ter informatie aan de heer Bart De Wever, eerste minister
• Ter informatie aan Unia
• Ter informatie aan het UNCRPD-coördinatiemechanisme
• Ter informatie aan de federale ombudsman

Herziening van de manier waarop de tegemoetkomingen voor personen met een handicap worden uitbetaald.

• Gelet op de overheveling van bpost naar BNP Paribas-Fortis voor het beheer van de zogenaamde “679-rekeningen” die de overheden gebruiken om de financiële liquiditeit te beheren en betalingen te ontvangen, vervalt vanaf 1 januari 2026 voor bpost de mogelijkheid om uitbetalingen te verrichten via postassignatie.

In deze context heeft de Ministerraad van 20 juni 2025 onder andere

• • beslist om circulaire cheques de standaard uitbetalingswijze te maken voor alle betalingen die via postassignaties verlopen voor wat betreft de uitbetalingen via de DG Personen met een handicap en de Federale Pensioendienst, en dit vanaf het ogenblik dat het contract met bpost voor het beheer van de 679-rekening een einde neemt
  • zijn goedkeuring verleend om in zijn piste van de prepaidkaarten te voorzien voor de kwetsbare doelgroep. De voorwaarden om tot deze kwetsbare doelgroep te behoren worden bepaald bij de opmaak van de wetsaanpassingen en zullen voorgelegd worden aan de ministerraad in een afzonderlijk dossier. De ministerraad belast hierbij de minister van Personen met een handicap ermee om samen met de minister van Pensioenen uiterlijk tegen 18 juli een overheidsopdracht ter goedkeuring aan de ministerraad voor te leggen en machtigt de Federale Pensioendienst en de DG Personen met een handicap om in extra personeelsondersteuning te voorzien om de praktische uitrol van de prepaidkaarten te kunnen garanderen
  • beslist dat de uitvoering van de hierboven vermelde betalingsoplossingen zodanig moet worden georganiseerd dat alle begunstigden, inclusief de meest kwetsbaren, daadwerkelijk toegang hebben tot hun uitkeringen, zonder enige uitsluiting. Als aanvulling op overschrijvingen, circulaire cheques en prepaidkaarten, moet er door de regering een oplossing worden uitgewerkt en geïmplementeerd voor betaling in contanten aan huis voor begunstigden van pensioenen en uitkeringen voor personen met een handicap, voor wie geen van de andere betalingswijzen een geschikte oplossing vormt wegens fysieke of cognitieve beperkingen die de toegang tot bank- of postdiensten bemoeilijken
  • de minister van Financiën belast om de nodige initiatieven te nemen zodanig dat de inruilkost van een circulaire cheque niet gedragen moet worden door de eindgebruiker. De budgettaire impact hiervan zal opgevangen worden binnen de enveloppe voor de “679-rekeningen” op de interdepartementale provisie
  • de initiatieven inzake sensibilisering goedgekeurd. Meer specifiek zal er elke 6 maanden een monitoring plaatsvinden op het gebruik van de circulaire cheques en zal bpost worden betrokken in de informatiecampagne. Tevens zal de uitbetaling via overschrijving de standaard worden bij de opstart van een nieuwe uitkering of pensioen. Een uitzondering via circulaire cheques wordt voorzien indien de betrokkene geen toegang heeft tot de basisbankdiensten
  • de minister van Financiën, de minister van Economie en de minister van Consumentenbescherming belast om tegen het einde van de zomer, in overleg met de banksector/Febelfin, een sluitende oplossing te vinden teneinde de negatieve impact van het wegvallen van de postassignaties op kwetsbare bevolkingsgroepen te beperken, mede rekening houdend met de gestage uitdunning van het kantorennetwerk van banken dat de voorbije jaren heeft plaatsgevonden. Indien nodig zal het bestaande protocol rond de universele bankdienst met de sector aangepast worden

Lees de volledige beslissing van de Ministerraad van 20 juni.

• Per e-mail van 4 september 2025 heeft de DG Personen met een handicap een ontwerp van KB voorgesteld dat met name in het volgende voorziet in de KB’s van 17.11.1969 en 22.05.2003:
  • § 2 : De uitbetaling van de tegemoetkomingen wordt uitgevoerd door overschrijving op een zichtrekening, in SEPA-formaat, op naam van de persoon met een handicap of waarvan hij medetitularis is.
  • § 4 : In afwijking van paragraaf 2, en op uitdrukkelijk en gemotiveerd verzoek van de gerechtigde, kan de uitbetaling gebeuren door middel van circulaire cheques waarvan het bedrag betaalbaar is in handen van de gerechtigde.

In de voorgestelde teksten is er geen enkele verwijzing naar de mogelijkheid voor personen met een handicap om een betaling in contanten aan huis te vragen, hoewel dit nochtans uitdrukkelijk door de Ministerraad werd gevraagd.

• Verder heeft de DG Personen met een handicap (DG HAN) op 11 september 2025 de beroepsbeoefenaars de volgende informatie medegedeeld via haar communicatiekanaal:

Uitbetalingen via postassignaties worden stopgezet op 1 januari 2026
Vanaf 1 januari 2026 zijn betalingen via postassignaties niet meer mogelijk voor tegemoetkomingen die worden uitbetaald door de DG Personen met een handicap. Dit werd op 20 juni beslist door de Ministerraad: Maatregelen ter vervanging van uitbetalingen via postassignaties.

Bij betaling via postassignatie komt de postbode langs bij de burger thuis, en wordt de tegemoetkoming cash overhandigd, of krijgt de burger een papieren uitnodiging om het geld op het postkantoor te gaan halen. We vragen aan jou om mee te helpen bij het informeren van de burger. Als je weet dat één van je cliënten een tegemoetkoming krijgt uitbetaald via postassignatie, vergeet dan zeker niet te zeggen dat die persoon tegen 31 oktober 2025 een andere betaalmethode moet doorgeven. In dit artikel geven we een overzicht van wat er juist verandert, en hoe de burger een andere betaalmethode kan doorgeven.

Welke alternatieven worden voorgesteld?
Bankoverschrijvingen zijn zowel voor de burger als voor de overheid de eenvoudigste en meest efficiënte oplossing. Deze methode zorgt voor een snellere en veiligere verwerking zonder extra administratieve rompslomp. Daarom is het, overeenkomstig het besluit van de Ministerraad, de bedoeling om de bankoverschrijving de nieuwe norm te maken.

Wat verwachten we van jou?
Momenteel ontvangen nog ongeveer 3.000 begunstigden hun tegemoetkoming via postassignaties. Graag roepen we jouw hulp in om de burger mee te informeren, door bij elk contact na te gaan hoe die persoon een tegemoetkoming ontvangt.

Als de persoon de tegemoetkomingen via overschrijving ontvangt, moet je niets doen.

Als de persoon de tegemoetkomingen via een postassignatie ontvangt, vragen we je om:

• • de burger te informeren over het feit dat deze betalingswijze binnenkort wordt stopgezet (vanaf 01/01/2026);
  • de burger aan te moedigen om nu over te stappen op een bankoverschrijving en de voordelen daarvan uit te leggen:
    • het is sneller: de tegemoetkoming wordt direct en sneller op de rekening gestort;
    • het is veiliger: minder risico op verlies of diefstal.

Vervolgens, afhankelijk van de banksituatie van de persoon:

• • Als de persoon al een bankrekening heeft maar deze niet gebruikt voor de tegemoetkomingen van de DG HAN, kun je voorstellen om deze te gebruiken en de wijziging door te geven. 
  • Als de persoon de tegemoetkomingen via een postassignatie ontvangt en geen bankrekening heeft, kun je de burger aanmoedigen om er een te openen en uitleggen hoe dat moet. Om een bankrekening te openen in België volstaat het om naar een bankkantoor te gaan of online een aanvraag in te dienen met een geldig identiteitsbewijs en - afhankelijk van de bank - een bewijs van woonplaats of inkomen. Opgelet: de burger moet zelf de titularis of medetitularis van de rekening zijn. Het moet ook een zichtrekening zijn (op een spaarrekening kan niet uitbetaald worden).

Tot slot kun je aan de burger uitleggen hoe die ons zijn/haar/hun rekeningnummer kan doorgeven:

• • Via My Handicap (online) kan je het rekeningnummer ingeven bij ‘Mijn persoonlijke gegevens’
  • Online via het contactformulierdoor ‘Een wijziging melden’ te selecteren
  • Via een papieren formulier(als er geen digitale toegang is), dat opgestuurd wordt per post of via het contactformulier
  • Door langs te komen op een zitdag

Wat gebeurt er als de persoon echt geen bankrekening kan of wil openen?
Als de persoon die je aan de lijn hebt geen bankrekening kan openen, kun je voorstellen om de tegemoetkoming via circulaire cheques te ontvangen. Deze optie wordt alleen in uitzonderlijke gevallen aangeboden, wanneer een bankoverschrijving voor de begunstigde echt moeilijk te realiseren is en het verzoek goed gemotiveerd is.

De DG Personen met een handicap verduidelijkt dat ongeveer 3.000 uitkeringsgerechtigden momenteel via postassignatie worden betaald.

De NHRPH is het volledig oneens met de manier waarop de beslissing van de Ministerraad van 20 juni werd uitgevoerd door de DG Personen met een handicap.  

De NHRPH herinnert eraan dat de Ministerraad:

• heeft beslist dat het ontvangen van de tegemoetkoming via bankoverschrijving of circulaire cheque als gelijkwaardig wordt beschouwd.
• de noodzaak heeft benadrukt om te voorzien in de betaaloplossing in contanten aan huis. Dit wordt in de communicatie van de DG Personen met een handicap helemaal niet meer voorzien.
• heeft beslist om circulaire cheques de standaard uitbetalingswijze te maken voor alle betalingen die via postassignaties verlopen.

Zowel de voorstellen tot wijziging van de koninklijke besluiten als de communicatie van de DG Personen met een handicap komen niet overeen met de politieke beslissing:

• De tekst van de voorgestelde reglementaire wijziging van de KB’s stelt dat de persoon die een betaling per circulaire cheque vraagt zijn verzoek moet motiveren.
• De tekst van de communicatie stelt dat - indien de persoon geen rekening kan openen en het verzoek motiveert - de betaling per circulaire cheque mogelijk zal zijn. Wie zal dit beoordelen? Op basis van welke criteria? Nabijheid van bankennetwerk? Mogelijkheid om een rekening door de personen zelf te laten beheren? Wie zal de relevantie beoordelen?

Fundamenteel gezien is de NHRPH van mening dat personen het recht hebben om hun tegemoetkomingen te ontvangen en te beheren op de manier die hen het best schikt. De NHRPH herinnert eraan dat België in 2009 het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap heeft bekrachtigd en in 2021 artikel 22ter van de Grondwet heeft aangenomen: België heeft zich ertoe verbonden, op alle beleids- en administratieve niveaus, een inclusieve omgeving te implementeren en te voorzien in aanpassingen aan de procedures en bij overheidsdiensten, telkens dat noodzakelijk blijkt voor de autonomie van de persoon met een handicap.

De NHRPH herinnert eraan dat wordt geraamd dat 100.000 personen in België niet over een bankrekening beschikken, waaronder heel wat personen met een handicap met een cognitieve of zintuiglijke handicap: deze personen kunnen wel hun geld, maar geen bankrekening beheren.

De NHRPH herinnert er ook aan dat het fysieke bankennetwerk zelf steeds beperkter wordt ten gunste van onlinebankieren. Het gaat niet alleen om het aantal kantoren, maar ook de mogelijkheid van loketdiensten, om nog maar te zwijgen van het feit dat iedere loketdienst kosten voor de gebruiker inhoudt.

De NHRPH wijst er ook op dat de tendens om steeds verder te digitaliseren niet zal afzwakken. Uit een rapport van Financité (2024) blijkt dat 1882 miljoen Belgen (16 % van de bevolking tussen 16 en 74 jaar) geen onlinebankdiensten gebruiken. Financité is van oordeel dat we heel waarschijnlijk op weg zijn naar een hybride model: de meeste verrichtingen verlopen dan via internet of mobiel, maar er zullen nog enkele fysieke kantoren overblijven, die zeldzaam zijn geworden en gespecialiseerd zijn in meer specifieke financiële verrichtingen. Het is duidelijk dat dit perspectief heel wat personen met een handicap zal uitsluiten.

De NHRPH vraagt dus dat de DG Personen met een handicap in deze context voorziet in redelijke aanpassingen waardoor personen met een handicap zo autonoom mogelijk kunnen functioneren. De circulaire cheque en de betaling in contanten aan huis maken deel uit van deze aanpassingen, die overigens op het hoogste ministeriële niveau werden overeengekomen. Voor alle duidelijkheid, het is noodzakelijk:

• dat het KB de betaling in contanten aan huis bij de persoon toelaat.
• dat de DG Personen met een handicap haar communicatie corrigeert in functie van wat tijdens de Ministerraad werd beslist: iedere persoon moet vrij de mogelijkheid hebben om de betalingswijze te kiezen: per bankoverschrijving, per circulaire cheque of per betaling in contanten aan huis.