Advies 2025/19

Het secretariaat van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) kampt momenteel met een aanzienlijk personeelstekort.

Het directiecomité van de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid heeft op 9 mei jongstleden beslist dat er geen vervanging komt voor medewerkers die niet langer voor het secretariaat werken.

Dit maakt het voor de NHRPH erg moeilijk om zijn opdracht als adviesorgaan naar behoren uit te voeren. Concreet betekent dit dat de NHRPH de voorziene termijnen voor het afleveren van zijn adviezen noodgedwongen moet verlengen.

Advies nr. 2025/19 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) over de opmaak van het Federaal Actieplan Handicap voor de legislatuur 2025-2029. Uitgebracht tijdens de plenaire zitting van 16/06/2025.

Advies op vraag van het Coördinatiemechanisme per mail de dato 24/04/2025.

• Voor opvolging aan de heer Rob Beenders, minister van Consumentenbescherming, Sociale Fraudebestrijding, Personen met een handicap en Gelijke Kansen;
• Voor opvolging aan de heer Bart De Wever, eerste minister;
• Voor opvolging aan alle ministers van de federale regering;
• Voor opvolging aan het UNCRPD-coördinatiemechanisme;
• Ter informatie aan Unia;
• Ter informatie aan de federale ombudsman.

In de Wet van 7 mei 2024 ter versterking van het federale beleid inzake handicap, is de verplichting voor een federaal plan handicap expliciet verankerd.

3.1. Juridische grondslag

Artikel 3 van de wet van 7 mei 2024
Bepaalt dat elke nieuwe regering verplicht is “een federaal plan handicap uit te werken en uit te voeren” dat door de Ministerraad moet worden goedgekeurd.

Artikel 6
Legt de coördinatie van het plan bij de minister bevoegd voor personen met een handicap. De minister stelt het tijdschema op en waakt over de uitvoering van de maatregelen binnen alle bevoegdheden.

Artikel 7
Verplicht deze minister het plan voor te leggen aan de Kamer, aan Unia alsook aan de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap.

Artikel 22ter van de Grondwet
Verordent dat personen met een handicap op voet van gelijkheid en met aandacht voor hun specifieke behoeften toegang moeten hebben tot zorg, justitie, openbaar vervoer, vrije tijd, opvoeding, kinderopvang, openbare diensten, internet, werk, een menswaardig inkomen…

De aanbevelingen van de VN-experten aan België zijn heel duidelijk en vragen een concrete aanpak in verschillende dossiers.

3.2. Handistreamingbeleid

Handistreaming is een beleidsaanpak waarbij de noden en rechten van personen met een handicap centraal staan in alle beleidsbeslissingen en de uitvoering ervan. Handicap is geen apart beleidsdomein: elke minister moet te allen tijde en op een concrete manier rekening houden met de noden van personen met een handicap in zijn of haar beleidsdomein.

• Handistreaming beoogt volledige inclusie zoals beschreven in artikel 22ter van de Grondwet.
• Handistreaming verzekert de rechten van personen met een handicap zoals beschreven in artikel 22ter van de Grondwet.
• Handistreaming zorgt voor gelijkheid en antidiscriminatie zoals beschreven in de verschillende gewestelijke en federale antidiscriminatiewetten met als belangrijkste de wet van 10 mei 2007.
• Handistreaming is essentieel voor maatschappelijke participatie op voet van gelijkheid: er moet namelijk werk worden gemaakt van de toegankelijkheid van diensten (zorg, vervoer, werk…) en goederen, informatie en communicatie in alle domeinen.
• Handistreaming blijft in de praktijk nog heel zwak en veel personen met een handicap worden nog uitgesloten. 
• De NHRPH blijft hameren op het belang van de interministeriële conferentie handicap (IMC), zodat het federale actieplan aansluit op Vlaamse, Waalse en Brusselse initiatieven en het interfederale plan handicap 2022–2030.
• Tijdens de parlementaire commissies (bv. Vlaams Parlement, februari 2025) werd die oproep tot rekening houden met adviezen door de NHRPH nadrukkelijk bekrachtigd.
  • Nochtans specifieke verwijzingen naar handistreaming ontbreken in het federale regeerakkoord.

3.3. De rol van de NHRPH

De NHRPH speelt een cruciale rol in het Federaal Actieplan Handicap op verschillende niveaus:

• Vertegenwoordiging van het maatschappelijk middenveld
  • De NHRPH fungeert als stem voor de handicapsector op federaal niveau.
  • Advies en betrokkenheid bij beleid & planning: de NHRPH wordt verplicht geraadpleegd vóór de goedkeuring van het actieplan.
• Opvolging en evaluatie:
  • De NHRPH volgt mee de uitvoering van het plan via tussentijdse en eindevaluaties. Deze evaluaties worden gepresenteerd aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers.
  • Bovendien moet de NHRPH betrokken zijn in de uitvoering van de prioriteiten. Het advies van de NHRPH moet steeds gevraagd worden en dermate vroeg in het proces van reflectie zodat er effectief rekening gehouden is met de noden van personen met een handicap.

3.4. Het federale regeerakkoord stipuleert, met betrekking tot handicap, het volgende:

• Personen met een handicap die een integratietegemoetkoming (IT) of een inkomensvervangende tegemoetkoming (IVT) ontvangen, worden ondersteund in hun traject naar werk.
• Er wordt gewerkt aan een getrapt systeem van cumul met arbeidsinkomen, waarbij een deel van het loon vrijgesteld wordt.
• Werkgevers worden ondersteund en drempels voor het aanwerven van personen met een handicap worden weggewerkt.
• De federale overheid engageert zich om alle overheidsgebouwen toegankelijk te maken, met quick wins en met toepassing van Universal Design.
• De European Disability Card wordt gepromoot als instrument voor meer inclusie.
• Openbaar vervoer moet toegankelijker worden, met prioriteit voor grote stations.
• Overheidsdiensten moeten ook telefonisch en fysiek toegankelijk blijven, niet enkel digitaal.
• Het gelijkekansenbeleid heeft als doel dat personen met een handicap volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving.
• De publieke sector moet het goede voorbeeld geven. Er moeten sancties worden voorzien als streefcijfers voor tewerkstelling van personen met een handicap niet gehaald worden.

3.5. De beleidsverklaring van de minister van Consumentenbescherming, Bestrijding van Sociale Fraude, Personen met een Handicap en Gelijke Kansen) voorziet tijdens deze legislatuur 2025-2029:

• De toegang tot werk vergemakkelijken zonder mensen te benadelen die niet in staat zijn om te werken;
• De sociale bescherming hervormen en vereenvoudigen, met als belangrijkste punt de herziening van de wet van 1987 over de tegemoetkomingen voor personen met een handicap;
• Een meer inclusieve samenleving opbouwen en de aanbevelingen van de VN-deskundigen aan België omzetten in een Federaal Actieplan voor personen met een handicap;
• De kwaliteit van de DG Personen met een handicap verbeteren, met inbegrip van het zorgen voor digitale inclusie, het versterken van de strijd tegen misbruik en het ondersteunen van de werkzaamheden van de IMC Handicap.

Meer bepaald: “Toch blijven personen met een handicap een van de meest kwetsbare groepen in ons land vanwege de vele obstakels waarmee ze hun hele leven te maken krijgen. Zo zien we een lage toegang tot tewerkstelling, een hoog risico op armoede en sociale uitsluiting en diverse andere belemmeringen die hun participatie dagelijks hinderen.” De minister herinnert aan de vier pijlers voor deze legislatuur en stelt de volgende prioriteiten voor 2025-2026 (Algemene beleidsnota):

1. Betreffende wegwerken van belemmeringen voor werk

• • Op termijn komen tot een “progressiever systeem” (zonder verdere precisering in het regeerakkoord);
  • Eenvoudige en voorspelbare combinaties van uitkeringen en inkomsten uit arbeid uitwerken.
    • Onderzoeken of de integratietegemoetkoming (IT) na een werkonderbreking kan worden behouden. In 2025 zullen scenario's worden voorgelegd aan de regering.
    • Evaluatie van de anti-cumulregel voor inkomsten uit arbeid voor personen die inkomensvervangende tegemoetkomingen (IVT) ontvangen, momenteel beperkt tot twee jaar.
    • Op termijn een nieuw regelgeving met degressieve drempels: de IVT zou geleidelijk worden verlaagd – getrapt systeem – naarmate het inkomen of de arbeidsparticipatie stijgt.
    • Alle inkomsten (beroepsinkomsten of vervangingsinkomsten) van de begunstigden worden in aanmerking genomen, met inbegrip van inkomsten uit roerende en onroerende goederen.
  • Back to work-traject (RVA-procedure) ook voor personen met een handicap die deeltijds willen werken.
  • Integratie van de aanbevelingen van het Nationaal College voor Sociale Geneeskunde inzake arbeidsongeschiktheid met betrekking tot de harmonisatie van de beoordeling van arbeidsongeschiktheid, die kunnen bijdragen tot de beoordeling van personen met een handicap door de DG Personen met een handicap.
  • Tewerkstelling in de publieke sector: versterking met 3 % en sancties.

2. Betreffende de sociale bescherming van personen met een handicap en de modernisering van de wet van 1987

• • Grondig, in fasen, in samenspraak met de gefedereerde entiteiten en met de NHRPH (met inbegrip van de hervorming van de beoordeling van het verdienvermogen en het verlies van zelfredzaamheid).
  • Wetsontwerp voor de afstemming van de IVT/IT op de wettelijke pensioenleeftijd;
  • Aanpassing van de administratieve definities van handicap.
  • Parkeerkaart: omzetting van de richtlijn en ondersteuning van handyPark.
  • Nieuwe wegverkeersreglementering en parkeerkaarten.
  • Versterken en promotie van de European Disability Card(EDC).

3. Betreffede de handistreaming in het hele federale beleid

• • Versterking van de werking van de NHRPH.
  • Federaal plan Handicap tegen eind 2025.
  • Verankering van “contactpunten handicap” in de regelgeving.
  • Opvolging van de aanbevelingen van de VN-deskundigen over de uitvoering van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap en de Europese strategie inzake handicaps.

4. Betreffende de kwaliteit van de dienstverlening door de overheid

• • Consolidatie van het ExcelHan-programma: ISO 9001-certificering.
  • Ontwikkeling van TRIA en gegevensuitwisseling.
  • Termijnen voor de behandeling van dossiers.
  • Financiële status van aangeduide artsen.
  • Bestrijding van non-take-up: herschrijven van brieven als maatregel tegen NTU + andere maatregelen die moeten worden vastgesteld op basis van de NTU-studie.
  • Ontwikkeling van het digitale loket My Handicap, sociale permanenties en telefonie.
  • Bestrijding van fraude.
  • Opvolging van de Belmod-studies vanuit het oogpunt van handicap.
  • Opvolging van de werkzaamheden van de ICM Handicap.

De minister benadrukt de rol van de NHRPH en wijst in al zijn verklaringen op het belang van een doeltreffende ondersteuning ervan, zie beleidsnota pagina 13: “Als federaal adviesorgaan speelt de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) een sleutelrol op dit gebied. Ik zal in overleg met de NHRPH nagaan hoe hun actie en impact kunnen worden versterkt, zodat de stem van personen met een handicap altijd wordt gehoord.”

Zie ook Algemene beleidsnota, blz. 9: “De Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) is als federaal adviesorgaan een cruciale partner in de uitwerking van het federaal beleid. In overleg met de Raad zal ik een voorstel indienen om de werking van de Raad te versterken, in overeenstemming met de aanbevelingen van het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap aan België.”

De NHRPH heeft een advies 2025-13 daarover uitgebracht.

3.6. De NHRPH wenst te herinneren aan de drie fundamentele aandachtspunten die aan de grondslag van alle beleidslijnen en acties moeten liggen:

• een menswaardig leven voor personen met een handicap ondersteunen;
• hun zelfredzaamheid en levenskeuze respecteren;
• hun deelname in de samenleving op alle gebieden versterken.

Het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap is hierbij het referentiedocument bij uitstek. De aanbevelingen van de experten aan België in 2024 moeten zeker opgenomen worden in het Federaal Actieplan Handicap. De problemen die het middenveld ondervindt zijn terug te vinden in het alternatief rapport van het BDF.

Het nieuwe federale actieplan Handicap 2025-2029 moet via een transversaal beleid ervoor zorgen dat niemand in de kou blijft staan.

De NHRPH vraagt met aandrang om in te zetten op de volgende prioritaire acties, zie hieronder.

1. Wat betreft de werking van het Federaal Actieplan Handicap 

• Zoals hierboven beschreven is 'handistreaming' binnen het Federaal Actieplan Handicap een belangrijk principe wat inhoudt dat bij elke maatregel en beslissing van de federale regering actief wordt nagedacht over de impact op personen met een handicap. Om de dossiers op te volgen volgens een handistreaming-logica, moet het secretariaat van de NHRPH deftig kunnen functioneren. Momenteel is dat niet het geval: de medewerkers die het secretariaat verlaten hebben, zullen niet worden vervangen.

⇒ De NHRPH vraagt dat de medewerkers van het secretariaat die vertrokken zijn, zo snel mogelijk worden vervangen.

• Het Federaal Actieplan Handicap omvat een visie en doelstellingen, middelen en een kalender, evaluatie en participatie van de NHRPH.
  De omgeving waarin personen met een handicap leven, de openbare ruimte waarin ze zich begeven is helaas niet toegankelijk waardoor vele personen met een handicap, hun families en hun verzorgers uitgesloten worden. De benadering van het begrip handicap is nu nog al te vaak protectionistisch: ze vertrekt vanuit vertegenwoordiging in plaats vanuit bijstand en het respecteert de vrije keuze en autonomie veel te weinig.

⇒ Wetgeving moet volledige inclusie en autonomie bieden waar ze nu mensen uitsluit.
⇒ Het Federaal Actieplan Handicap moet ambitieus en bindend zijn, waar nodig via de Interministeriële conferentie en het interfederaal plan Handicap.

• Garandeer betrokkenheid bij besluitvorming van personen met een handicap.

⇒ Installeer een structurele betrokkenheid met de NHRPH bij beleidsbeslissingen die personen met een handicap aangaan, zoals vereist door het UNCRPD, art. 4.3.
⇒ Stel op elk kabinet een contactpersoon Handicap aan die op een structurele manier samenwerkt en afspreekt met het secretariaat van de NHRPH.
⇒ Richt werkgroepen en structurele overlegmomenten op met de verschillende federale administraties. Ook daar dient een vast contactpunt Handicap per administratie aanwezig te zijn. Dit contactpunt moet in nauwe samenwerking staan met de voorzitter van de administratie. Elke administratie zou zich ertoe moeten verplichten om een werkkader te hanteren dat de inclusie van medewerkers met een handicap promoot maar ook gericht is op burgers met een handicap die zich tot de administratie wenden.
⇒ Versterk de IMC Handicap en zorg voor een optimale transparantie, inspraakmogelijkheid en kruisbestuiving. De huidige werkgroepen (werk, toegankelijkheid) zijn niet toereikend genoeg voor de uitdagingen die volledige inclusie in alle levensdomeinen vereist.
⇒ Alle adviesraden inzake handicap moeten betrokken worden en het is hoog tijd om het platform Adviesraden ad hoc een secretariaat te verschaffen.
⇒ Stel een uitgebreide motiveringsplicht in wanneer een advies niet wordt gevolgd.
⇒ Maak optimaal gebruik van de tools die Unia ontwikkelt en van de adviezen die de NHRPH uitbrengt.

2. Wat betreft de inhoud van het actieplan 2025-2029

• Creëer een inhaalbeweging om de rechten van personen met een handicap gelijk te trekken (Tenuitvoerlegging van artikel 22ter van de Grondwet)en discriminatie te bestraffen wanneer deze zich voordoet.

⇒ Een screening van alle regelgeving in het licht van de UNCRPD-beginselen is noodzakelijk
⇒ De opmerkingen die de UNO experten aan België hebben overgemaakt, moeten op zijn minst volledig en adequaat worden beantwoord in het Federaal Actieplan Handicap.
⇒ Het Federaal Actieplan Handicap 2019-2024 omvatte 30 maatregelen gericht op de wijziging van de regelgeving. Dat is erg weinig in vergelijking met de bestaande regelgeving in haar geheel. De regelgeving met veel structureler en grondiger worden hervormd. Dat houdt een screening van de bestaande teksten in, maar ook het wegwerken van de huidige leemtes in de wetgeving ten opzichte van de vereisten van het UNCRPD.
⇒ Het volstaat niet om regelgeving vast te stellen, deze moet ook worden uitgevoerd vanuit het perspectief van personen met een handicap. Bijvoorbeeld: de wet inzake positieve actie, Back-to-work…
⇒ Er bestaat een controlemechanisme op papier, maar er wordt geen verslag uitgebracht in het kader van de uitvoering van de richtlijnen.
⇒ Ondersteun Unia bij haar bewustmakingsacties en klachtenmechanismen.
⇒ Slachtoffers van intersectionele discriminatie mogen niet geacht worden tweemaal een zaak te moeten aanspannen.

• Bestrijd elke vorm van geweld, met name tegenover vrouwen met een handicap: streef naar een ambitieuze uitvoering van de richtlijn tegen geweld op vrouwen en neem hierbij de noden van vrouwen met een handicap in acht.

• Pas de noodplannen aan de behoeften van personen met een handicap aan.

⇒ Informatie en communicatie moeten toegankelijk zijn voor iedereen. Anticipeer op noodsituaties en betrek personen met een handicap bij het opstellen van de noodplannen.
⇒ De noodplannen moeten de noden van personen met een handicap in acht nemen en in kaart brengen op het vlak van communicatie, identificatie en evacuatie. 

• Zorg voor gewaarborgde en menswaardige middelen van bestaan: hervorm de wet van 27 februari 1987.

⇒ Trek de inkomensvervangende tegemoetkoming op tot minstens het niveau van de Belgische armoedegrens. De afgeleide rechten mogen niet verdwijnen.
⇒ Integreer de gezondheidsdimensie en behoud de IVT, zeker wanneer de persoon niet in staat is om te werken.
⇒ Moedig werk aan, rekening houdend met de multifactoriële oorzaken van inactiviteit.
⇒ Werken is niet voor iedereen een optie.
⇒ De IVT moet direct beschikbaar zijn zodra een persoon met een handicap zonder arbeidsinkomsten valt.
⇒ De evaluatie van de IVT en IT moet duidelijker zijn.
⇒ Uniformisatie via BelRAI en IFC is geen oplossing.
⇒ Garandeer een vrije keuze van woonplaats zonder vormen van cohousing te bestraffen.
⇒ Handicapgerelateerde kosten mogen een menswaardig inkomen en bestaan van de persoon met een handicap en zijn gezin niet in de weg staan.
⇒ Herbekijk parallel hiermee de logica van Artikel 100: de verzekeringslogica van sociale zekerheid houdt in dat de oorzaak van een handicap bepalend is voor de sociale dekking van de persoon. Die logica is in strijd met het UNCRPD.

• Investeer in armoedepreventie en de strijd tegen armoede: 
  

⇒ Zorg voor interactie tussen het Federaal Actieplan Handicap en het Federaal Actieplan Armoedebestrijding.
⇒ Strijd tegen de non-take up van rechten: verbeter de toegang tot informatie in een samenleving die in toenemende mate is gedigitaliseerd: voorzie altijd een niet-digitaal alternatief en veralgemeen toegankelijke taal en FALC / easy-to-read.
⇒ Korte werkcontracten wegens ziekte of handicap geven veel economische onzekerheid en stress. De hervorming van de wet 1987 moet een betere bescherming bieden bij onvoorziene omstandigheden.  
⇒ Herbekijk de toegang tot het minimumpensioen, rekening houdend met een onderbroken carrière wegens ziekte of handicap of wegens de zorg voor personen met een handicap.
⇒ Versterk de wisselwerking tussen het Federaal Actieplan Handicap en het Federaal Actieplan Armoedebestrijding.

• Ondersteun werk van personen met een handicap en van hun familie: 

⇒ Zet in op

• • • • redelijke aanpassingen
      • flexibele werktijden
      • toegankelijkheid
      • jobcoaching
      • herziening van de wet van 1987
      • en aansprakelijkheid van de werkgevers.

⇒ Neem de nodige wetgevende en beleidsmaatregelen om ouders van personen met een handicap in staat te stellen hun kinderen binnen het gezin op te voeden zonder de arbeidsmarkt te moeten verlaten. Verleng het mantelzorgverlof en versterk het mantelzorgersstatuut.
⇒ Verplicht in alle sectoren positieve acties en sensibilisering.
⇒ Personen met een handicap hebben vaak een onregelmatige loopbaan; zet in op flexibele tewerkstelling in combinatie met een IVT.
⇒ Herevalueer de bestaande CAO’s.
⇒ Richt een ONE STOP SHOP op: de IMC Handicap moet een centraal punt creëren waar belanghebbenden worden geïnformeerd over hun rechten, en het niveau van de steun, inzake tewerkstelling.

• Ondersteun de besluitvorming van personen met een handicap

⇒ Hervorm de wet van 17/03/2013 inzake bewindvoering. Artikel 12 van het UNCRPD vraagt DRINGEND alle vormen van vervangende besluitvorming af te schaffen en te vervangen door ondersteunde besluitvorming. Meerdere aspecten van de huidige regelgeving moeten worden herbekeken aangezien noch de wet noch de praktijk rekening houden met wat de persoon nog zelf kan, waar hij bijstand nodig heeft en waar hij vertegenwoordiging nodig heeft.
⇒ Versterk begeleiding door de vrederechters.

• Besteed aandacht aan de negatieve gevolgen voor personen met een handicap en zieke personen inzake het bestrijden van de opwarming van de aarde: 

⇒ Neem maatregelen die geen bijkomende achteruitstelling betekenen voor personen met een handicap. Bijzondere aandacht moet gaan naar de domeinen van transport, huisvesting, gezondheidszorg enzovoort.

• Artificiële intelligentie is geen antwoord op alle behoeftes:
  

⇒ Maak van de gelegenheid gebruik om het begrip handicap en de specificiteit en noden van personen met een handicap te integreren in de “sandboxes” zodat ook daar inclusie bestaat van bij het begin.
⇒ Waak erover dat er ook altijd een persoonlijke en niet digitale dienstverlening voorhanden is alsook menselijke controle van (generatieve) artificiële intelligentie.
⇒ Controleer en bestraf de ontwikkeling van discriminerende applicaties.
⇒ Gebruik gezondheidsgegevens enkel in het belang van de patiënt.

• Bied een gelijke en betaalbare toegang tot gezondheidszorg:

⇒ Werk verschillen in hospitalisatieverzekeringen
⇒ Voorzie monodisciplinaire logopedie naast multidisciplinaire logopedie naar gelang de behoefte van de persoon met een handicap.
⇒ Hervorm de nomenclatuur zodat alle zorgen toegankelijk zijn.
⇒ Er is een structureel tekort aan gediplomeerde tolken gebarentaal. Het tekort aan tolken belemmert volledige inclusie. Herbekijk en stimuleer de toegang tot het beroep van gebarentolk. Beschouw het beroep tolk gebarentaal als knelpuntberoep.
⇒ Organiseer opleidingen FALC – easy-to-read en cursussen “gepast en empathisch communiceren met personen met een handicap” voor de zorgsector, het onderwijs, justitie, OCMW’s, arbeidsbemiddelaars, overheidsdiensten…
⇒ Leid behandelende artsen en zorgverstrekkers op inzake de noden van personen met een handicap. Het ziekenhuis Citadelle in Luik is met zijn dienst Welcome een goede praktijk.

• Garandeer een gelijke toegang tot justitie: artikel 13 van het UNCRPD vraagt betaalbare rechtsbijstand voor iedereen. Hiertoe moeten alle barrières worden geslecht om tot gelijkwaardige toegang tot gerechtelijke processen te komen: 

⇒ Voorzie gratis tolken gebarentaal, toegankelijke rechtbanken, en opleiding van de
⇒ Voorzie ondersteuning voor personen met een handicap in en buiten de gevangenis: artikel 14 UNCRPD vraagt om een verbod op vrijheidsberoving en onbeperkte opsluiting wegens een handicap. Zie ook de positienota Internering van de NHRPH.

• Geef iedereen een stem(recht):
  

⇒ Voorzie toegankelijke stemlokalen en assistentie voor personen met een handicap. Gepaste hulpmiddelen zijn: loepen, computers met inzoomfunctie, text-to-speech, hoofdtelefoons, ...
⇒ Online stemmen op afstand, bijvoorbeeld van thuis, moet eindelijk kunnen.
⇒ Personen met een handicap moeten ook hun eigen assistent/begeleider kunnen kiezen.
⇒ Streef naar actieve politieke participatie, zoals het ondersteunen van kandidaten met een handicap. Zie de positienota van de NHRPH: Deelname aan het politieke leven - Verkiezingen.  

• Maak alle openbare gebouwen én alle openbare diensten toegankelijk: voorzie aanpassingen voor personen met een handicap bij renovatie. Tegen 2050 moet de openbare ruimte volledig toegankelijk zijn voor personen met een handicap.
  

⇒ Bied gelijkwaardige toegang tot justitie, vrije tijd, onderwijs, het bankwezen (ook de keuze van coupures, vermijden van ontoegankelijke touchpads), telefonie, energie, websites van de overheid.
⇒ Voorzie een menselijk alternatief en persoonlijke assistentie in elk openbaar gebouw en in elke communicatie met de burger.
⇒ Hanteer het principe van Universal design: standaardisering van criteria voor aangepaste woningen, met toepassing van universeel ontwerp en aandacht voor betaalbaarheid.
⇒ Hanteer eenduidige toegankelijke taal in elk contact met de burger.
⇒ Ondersteun het gebruik van EDC-kaart in alle publieke en privédomeinen.

• Garandeer toegankelijk openbaar vervoer. Het UNCRPD zegt hierover: er is nood aan een wet die autonoom reizen garandeert (art. 9).
  

⇒ Zonder meerkosten, met een menselijk alternatief voor de toenemende digitalisering én met recht op persoonlijke assistentie.
⇒ Noodzakelijke voorwaarden voor inclusie:

• • • toegankelijke, menselijke loketten
    • toegankelijke treinen
    • versneld toegankelijk maken van stations en haltes
    • beschikbaarheid van persoonlijke assistentie, altijd en overal, ook tijdens stakingen
    • gratis begeleider, ook voor de heen- of terugreis alleen in het kader van de begeleiding

⇒ De aankoop van vervoersbewijzen via digitale en niet-digitale kanalen moet dezelfde zijn.

• Hervorm de Code van de Openbare Weg zodat die meer rekening houdt met personen met een handicap:

⇒ Behoud zebrapaden in de zone 30.
⇒ Verhoog de veiligheid van kruispunten met rateltikkers.
⇒ Maak aparte rij- en wandelstroken voor de verschillende weggebruikers, met vooral aandacht voor kwetsbare voetgangers met een handicap (blinde en dove personen, personen met een assistentiehond, rolwagengebruikers enz.).
⇒ Controleer op het oneigenlijk gebruik van parkeerplaatsen voor personen met een handicap en van parkeerkaarten voor personen met een handicap.
⇒ Voorzie voldoende, grote en veilige parkeerplaatsen voor personen met een rolstoel.
⇒ Ook parkeren met een parkeerkaart voor personen met een handicap moet overal vlot kunnen, ook voor mensen die met verschillende auto’s reizen of meereizen.

Tot slot: Fundamental Principles of Disability uit 1975 stelt dat “it is society which disables physically impaired people”. 

Het is aan de overheid, in overleg met belangenbehartigers om elke ongelijkheid in de samenleving weg te werken.

Het Federaal Actieplan Handicap is het middel bij uitstek om op transversale wijze handistreaming te realiseren, waarbij elke minister hiervoor verantwoordelijk is binnen zijn of haar bevoegdheidsdomein (met een aanspreekpunt Handicap per minister).