Advies 2025/08

Het secretariaat van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) kampt momenteel met een aanzienlijk personeelstekort.

Het directiecomité van de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid heeft op 9 mei jongstleden beslist dat er geen vervanging komt voor medewerkers die niet langer voor het secretariaat werken.

Dit maakt het voor de NHRPH erg moeilijk om zijn opdracht als adviesorgaan naar behoren uit te voeren. Concreet betekent dit dat de NHRPH de voorziene termijnen voor het afleveren van zijn adviezen noodgedwongen moet verlengen.

Advies nr. 2025/08 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) over het voorstel van resolutie ter bevordering van de tewerkstelling van personen met een handicap: DOC 56 0446/001.

Uitgebracht tijdens de plenaire vergadering van 14/04/2025.

Advies op verzoek van de heer Denis Ducarme, voorzitter van de commissie voor Sociale Zaken, Werk en Pensioenen, per e-mail d.d. 18/03/2025.

Voor opvolging aan de leden van de commissie voor Sociale Zaken

• De heer Denis Ducarme;
• Mevrouw Nahima Lanjri;
• Mevrouw Nathalie Muylle;
• Mevrouw Nawal Farih;
• De heer Servais Verherstraeten;
• De heer Wouter Beke.

Ter info aan

• De heer Rob Beenders, Minister voor Consumentenbescherming, Sociale Fraudebestrijding, Personen met een Handicap en Gelijke Kansen.
• De heer David Clarinval, Vice-eersteminister en Minister van Werk, Economie en Landbouw.
• Unia.
• Het UNCRPD-coördinatiemechanisme.
• De federale ombudsman.

De commissie voor Sociale Zaken, Werk en Pensioenen van de Kamer van Volksvertegenwoordigers heeft de bespreking aangevat van het voorstel van resolutie ter bevordering van de tewerkstelling van personen met een handicap, ingediend door mevrouw Nathalie Muylle.

1. De Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) merkt op dat dit voorstel een copy-paste is van een eerder voorstel met dezelfde titel, ingediend op 19 april 2023 (DOC 55 3318/001). De NHRPH diende toen een omstandig advies (advies 2023-14) in, waarvan geen enkele aanbeveling werd overgenomen. De gegevens en informatie in dit voorstel van resolutie zijn overigens niet langer actueel.
   De adviezen van de NHRPH zijn niet noodzakelijk bindend, maar de NHRPH wenst nog eens te wijzen op zijn rol als adviesraad en partner in de reflectie en besluitvorming in de zin van het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap (art. 4.3).

2. Naast zijn advies 2023/14, waarvan de NHRPH hier de inhoud herhaalt, vestigt de NHRPH de aandacht op een aantal documenten en standpunten die nuttig zijn voor de discussie:
   • Positienota Tewerkstelling NHRPH (februari 2023)
   • Slotopmerkingen over het tweede en derde periodieke verslag van België (september 2024)

Aanbeveling 57 "Het Comité beveelt aan dat de Staat die Partij is zich inspant om, in nauw overleg met personen met een handicap en met hun actieve deelname via hun representatieve organisaties, op alle overheidsniveaus informatie in toegankelijke formaten te verstrekken over maatregelen om terugkeer naar regulier werk te faciliteren, redelijke aanpassingen, beschikbare voorzieningen en verenigingen gespecialiseerd in specifieke gebieden, en structurele maatregelen te nemen om effectieve samenwerking te waarborgen tussen alle entiteiten die betrokken zijn bij het bijstaan van personen met een handicap op de arbeidsmarkt."

• • Het federaal regeerakkoord, dat de ambitie vertolkt om tegen 2029 een arbeidsmarktparticipatie van 80% te bereiken.

• • Het Rapport Diversiteit van de FOD WASO: 

“De werkzaamheidsgraad van personen met een handicap is laag – ook wanneer ze geen tegemoetkoming voor personen met een handicap ontvangen en wanneer ze een diploma hoger onderwijs hebben – en hun werkloosheids- en inactiviteitsgraden liggen hoog. Zeker die laatste blijft toenemen met de leeftijd. Wanneer ze werken, werken personen met een beperking minder vaak voltijds. Bovendien zijn we er het afgelopen decennium niet in geslaagd hun arbeidsparticipatie structureel te verbeteren, en dat geldt voor quasi alle sectoren, de overheid inbegrepen.”

• • Het Ontwerp van conclusies van de Raad over het bevorderen van de sociale inclusie van personen met een handicap dankzij werk, redelijke aanpassingen en revalidatie (25-10-2024 - goedgekeurd) , aanmoedigt elke lidstaat: (…) de oprichting van een gemeenschappelijk fonds voor redelijke aanpassingen dat door de werkgevers wordt gefinancierd en (…) dat naleving van de relevante internationale verdragen een voorwaarde is voor de toekenning van stimulansen voor staatssteun.

• • De HRW (p.20) benadrukt dat de werkgelegenheidskloof tussen mensen met en zonder handicap of ziekte momenteel 33,1% bedraagt en dat deze moet worden teruggebracht tot 24,5%. Het is daarom belangrijk om de nodige maatregelen te nemen (redelijke aanpassingen op het werk, ondersteuning, enz.) om deze kloof te verkleinen.

• • Het tewerkstellingspakket voor personen met een handicap 2023: de Europese Commissie heeft een catalogus met positieve acties gepubliceerd die onder meer gericht zijn op sensibilisering over de capaciteiten, talenten en het potentieel van personen met een handicap.

De resolutie mist ambitie!

• Deze resolutie is een intentieverklaring, te zwak en zonder enige bindende reikwijdte.

⇒ De NHRPH vraagt om een wet die eindelijk werk maakt van de tewerkstelling van personen met een handicap en rekening houdt met de hindernissen die met name verband houden met de omgeving en hun zorgtraject.
⇒ De NHRPH had graag gezien dat er rekening was gehouden met de bezorgdheden en verwachtingen van advies 2023-14 : de NHRPH is het officiële federale adviesorgaan inzake handicap.

• De Franse versie van de resolutie spreekt van "occupation”. 

⇒ De NHRPH vraagt om deze term te vervangen door "emploi", aangezien het erom gaat de kwestie van de tewerkstelling van personen met een handicap onder de loep te nemen en op te lossen en zich niet te beperken tot vormen van ‘bezigheid’. 

• Quota:
  In de resolutie wordt erkend dat het wettelijke quotum van 3% tewerkstelling bij de federale overheid niet is bereikt (slechts 1,06% in 2021) en dat de cijfers zelfs nog dalen.

⇒ De NHRPH is van mening dat de Staat het goede voorbeeld moet geven en dringt aan op een herziening van dit kader, met inbegrip van een sanctieluik.
⇒ De NHRPH is ook van mening dat het sensibiliseringsbeleid in de private sector onvoldoende resultaten heeft opgeleverd. Positieve actie was nodig om gendergelijkheid te initiëren; de NHRPH meent dat positieve actie ook nodig is om meer personen met een handicap toegang te geven tot de arbeidsmarkt.

• Gebrek aan concrete termijnen of beoordelingskaders.
  De resolutie roept op tot jaarlijkse rapporten en monitoring, maar zonder bindende termijnen, duidelijke sancties of concrete budgetten.

• Er gaat onvoldoende aandacht naar redelijke aanpassingen; de idee van positieve actie komt niet aan bod.

⇒ De NHRPH vraagt om de concepten van redelijke aanpassingen en positieve actie te verduidelijken en ook te specificeren wat er concreet van werkgevers wordt verwacht. 

• Weinig aandacht voor intersectionele discriminatie.
  Hoewel vrouwen met een handicap kort worden vermeld (lagere arbeidsparticipatie, meer deeltijds werk), is er geen sprake van een intersectionele strategie, waardoor de nu welbekende realiteit van de opeenstapeling van discriminerende factoren wordt genegeerd (zie het Rapport Diversiteit van de FOD WASO).

Meer in het algemeen vraagt de NHRPH dringend en nadrukkelijk:

• Een interfederaal beleid voor de tewerkstelling van personen met een handicap 

Personen met een handicap weer aan het werk helpen los je niet op met alleen maar een decreet. Coördinatie en duidelijke prioriteiten zijn nodig:

⇒ visie en planning, waarbij gezorgd wordt voor een samenwerking tussen het communautaire en regionale niveau enerzijds (opleiding en ondersteuning, stimulansen) en het federale niveau anderzijds (statuut en bescherming van werknemers, bindende maatregelen voor werkgevers).
⇒ een interfederaal plan om acties op alle niveaus te coördineren.
⇒ jaarlijkse rapportage (voortgangscontrole) en gegevensuitwisseling tussen overheden.
⇒ toegankelijk openbaar vervoer en infrastructuur.
⇒ werkplekken ontwikkeld volgens het principe van universeel ontwerp (universal design).
⇒ inclusieve sociale clausules in alle overheidsopdrachten.

• Bewustmaking van werkgevers in de private sector
  

Werkgevers zijn vaak onvoldoende geïnformeerd over de bestaande ondersteuning en de mogelijkheden die de aanwerving van personen met een handicap biedt. De resolutie suggereert een paar sensibiliseringscampagnes, maar engageert zich niet tot het actief bevorderen van inclusieve tewerkstelling. Wat nodig is: 

⇒ Een uniek loket voor werkgevers en werknemers voor praktische vragen over werk, redelijke aanpassingen, de cumul van lonen en uitkeringen, enz.
⇒ Samenwerking tussen reguliere bedrijven en maatwerkbedrijven aanmoedigen.
⇒ Samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven aanmoedigen.
⇒ Een haalbaarheidsstudie over de invoering van quota en een responsabiliseringsfonds gebaseerd op het Franse model.
⇒ Universeel ontwerp bij bouwen of renoveren vanzelfsprekend maken. Invoering van een handicaptest (cf. de klimaattest).
⇒ Redelijke aanpassingen verplicht maken. Cf. brochure Handistreaming en brochure Werken met een handicap.

• Een nieuw statuut voor mensen die om gezondheidsredenen onregelmatige uren werken 

De angst om geen toegang te hebben tot voldoende middelen na een periode van tewerkstelling houdt veel personen met een handicap weg van de arbeidsmarkt.

⇒ Mensen moeten periodes van beroepsinkomsten kunnen combineren met periodes van inkomensvervangende tegemoetkomingen.

De NHRPH wijst er ook op dat veel personen met een handicap momenteel een tewerkstelling hebben in een kwetsbare situatie:

• • Onbetaalde stages of andere "werkervaringstrajecten";
  • Contracten worden beëindigd wanneer de werkgever alle mogelijke premies heeft ontvangen;
  • De sociale bescherming van werknemers met een handicap is erg zwak; werknemers worden snel en definitief in de richting van sociale bijstand geduwd (wet van 1987 op de inkomensvervangende en de integratietegemoetkoming (IVT en IT). 

• Vorming

Ten gevolge van drempels voor het onderwijs zijn personen met een handicap gemiddeld minder geschoold dan de actieve bevolking. Het voorstel van resolutie bevat een paar vage suggesties over digitale vorming, maar geen concreet beleid om belemmeringen voor scholing structureel weg te nemen. We moeten daarentegen inzetten op: 

⇒ Een versterking van de arbeidsbemiddelingsdiensten voor personen met een handicap.
⇒ Een actieve samenwerking tussen werkgevers en diensten voor arbeidsvoorziening.
⇒ Een betere afstemming tussen vaardigheden en vacatures. Een concrete ondersteuning voor werkgevers en werknemers tijdens de werving en op de werkplek, op lange termijn en in lijn met specifieke behoeften.
⇒ Toegankelijke (online) vorming en levenslang leren. 

• Regelgevende ondersteuning bieden voor een mentaliteitsverandering 

Er is nood aan:

⇒ Een strikte toepassing van het recht op inclusie, artikel 22bis van de grondwet.
⇒ Campagnes en positieve acties om inclusie, diversiteit en het creëren van banen te bevorderen.
⇒ Een herschrijving van de wet van 27/02/1987 over de tegemoetkomingen voor personen met een handicap. De prijs van de arbeid en de werkloosheidsvallen moeten uit de inkomensvervangende tegemoetkomingen (IVT) worden gehaald. In zijn aanbevelingen aan België van 5 september 2024 stelde het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap dat de volledige tegemoetkoming ter dekking van aan de handicap gerelateerde kosten moet worden gehandhaafd bij indiensttreding. De vooraf bestaande toestand moet ook opnieuw worden bekeken (art. 100 van de wet van 14/07/1994).
⇒ De haalbaarheid onderzoeken van de combinatie van de IVT en een dagloon.
⇒ Mensen ondersteunen als ze niet kunnen werken (terugval of obstakels - ontoegankelijke omgeving, gevolgen van ziekte of handicap).
⇒ Voor alle mensen: tegemoetkomingen boven de armoedegrens (momenteel ligt de IVT 10% onder de armoedegrens).
⇒ Toestaan dat deeltijds werk wordt gecombineerd met de IVT.
⇒ De IVT activeren zodra men stopt met werken.
⇒ De nodige wetgevende en beleidsmaatregelen nemen om ouders van personen met een handicap in staat te stellen hun kinderen binnen het gezin op te voeden zonder dat de ouders de arbeidsmarkt hoeven te verlaten.