Advies 2023/19

Advies nr. 2023/19 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) over het Koninklijk besluit tot oprichting van een Nationale Hoge Raad voor personen met een handicap, uitgebracht tijdens de plenaire zitting van 15/05/2023.

Advies op initiatief van de NHRPH.

• Voor opvolging aan mevrouw Karine Lalieux, Minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met Personen met een handicap, Armoedebestrijding en Beliris
• Ter informatie aan de heer Alexander De Croo, Eerste Minister
• Ter informatie aan Unia
• Ter informatie aan het UNCRPD-coördinatiemechanisme
• Ter informatie aan de federale ombudsman

Het KB dat de samenstelling en de werking van de NHRPH vastlegt, dateert van 1981. Het huishoudelijk reglement werd voor het laatst aangepast in 2009. De teksten moeten aangepast worden in het licht van de huidige reglementaire vereisten die de NHRPH moet vervullen, de participatieve uitdagingen waarmee de NHRPH wordt geconfronteerd en de nieuwe werkorganisatie die wordt ontwikkeld.

De afgelopen jaren verplichten heel wat verordenende teksten de federale autoriteiten, maar ook andere belanghebbenden, om de NHRPH over de meest uiteenlopende gebieden te raadplegen (handistreaming). De NHRPH is ook bevoegd voor het uitbrengen van adviezen over alle federale aangelegenheden, wanneer de NHRPH van oordeel is dat bijzondere aandacht moet worden besteed aan de situatie van personen met een handicap. De versterking van de technologieën heeft de afgelopen jaren ook een impact gehad op de werking van de NHRPH (telewerk, videoconferentie, enz.).
Het is van essentieel belang dat de NHRPH als werkpartner een hogere reactiviteit en proactiviteit ontwikkelt, zijn participatieve en flexibele werkmethoden versterkt, zich profileert als kennispool en deze kennis zo goed mogelijk overbrengt om het leven van personen met een handicap, hun zelfredzaamheid en hun deelname aan de samenleving te verbeteren.

Dit advies bevat een aantal aanbevelingen en vraagt dat er bij de aanpassing van het KB rekening mee wordt houden. Een huishoudelijk reglement (HR) zal verder de werkwijze van de overleg- en besluitvormingsorganen en het secretariaat van de NHRPH moeten aanvullen en verduidelijken. De ideeën in het huidige advies passen binnen een denkoefening die soms veel verder gaat dan het opstellen van het KB, maar ze kunnen richting geven aan de inhoud ervan (en ook aan die van het HR).

A. Wat betreft de woordenschat en de benaming van de Raad (KB en HR)

De NHRPH stelt voor om de naam van de NHRPH te wijzigen in Federale Raad voor Personen met een Handicap. In het Frans moet ook de term “personnes handicapées” in alle KB’s worden veranderd in “personnes en situation de handicap” (PSH). Deze nuance van de terminologie is belangrijk, omdat het de bedoeling is te benadrukken dat een deficiëntie een eigenschap is, zoals geslacht, leeftijd, enz. en dat het de (niet-aangepaste) omgeving is die de eigenschap tot een handicap maakt. Deze paradigmaverandering maakt het mogelijk om de aanpassing van de omgeving juridisch te eisen om zo tegemoet te komen aan de rechten en behoeften van personen met een handicap.

B. Wat betreft de keuze van de administratieve verbinding van de NHRPH – ministeriële bevoegdheden (KB)

a. Doelstelling: de transversaliteit in alle federale bevoegdheden waarborgen

b. Middel: De echte vraag die moet worden gesteld: “Aan welke minister moet de NHRPH worden toegevoegd om het volgende mogelijk maken:”

1. 1. waarborgen van de continuïteit en de financiering
   2. waarborgen van transversaliteit
      1. Een Federaal Handicapplan moet in ieder regeerakkoord worden geïntegreerd
      2. Deelname van alle ministers aan alle plenaire vergaderingen is wenselijk ⇒ zeker om een actie voor te stellen of wanneer een advies wordt gevraagd
      3. Trimestriële ontmoetingen tussen de NHRPH en het Kabinet van de Minister die bevoegd is voor personen met een handicap (PMH); jaarlijkse ontmoetingen tussen de NHRPH en de kabinetten van de andere ministers
      4. Indien mogelijk voor het secretariaat: verplicht voorafgaand advies over de beleidsverklaring van de regering en de algemene beleidsnota’s van de ministers en staatssecretarissen

De NHRPH vraagt minimaal de administratieve verbinding aan een minister (die in de Ministerraad zetelt), idealiter een Vice-eersteminister (die in de Kern zetelt).
De NHRPH beveelt aan de NHRPH te koppelen aan de minister die bevoegd is voor personen met een handicap. Deze moet een voortrekkersrol spelen.

c. Naast de keuze van de administratieve verbinding moet de vraag inzake de concrete werking van handistreaming worden gesteld

1. 1. noodzakelijke hervormingen vanuit het oogpunt van de werking van de regering en het parlement: test inclusie van handicap voor iedere denkoefening/beslissing
   2. Transversaliteit en (financiële) continuïteit moeten worden gewaarborgd. Het transversale aspect benadrukt het feit dat de NHRPH tijdig moet worden betrokken ( = het (de) moment(en) waarop de input van de NHRPH kan worden geïntegreerd in alle dossiers die een impact kunnen hebben op PMH en hun omgeving). In het Handicapplan moet staan dat in elk regeerakkoord rekening moet worden gehouden met PMH ; de ministers zouden verplicht moeten worden hun beleid toe te lichten in de plenaire vergadering van de NHRPH; er zijn trimestriële vergaderingen met de NHRPH en het/de kabinet(ten) nodig.

C. Wat betreft de bevoegdheden van de NHRPH (KB)

a. Transversaliteit is het basisbeginsel (artikelen 4.3 en 33.1 UNCRPD).

1. 1. Artikel 1 van het huidige KB verwijst naar de wet van 8 augustus 1980. Er moet ook worden verwezen naar andere wetgeving zoals de Grondwet, de UNCRPD, enz.

b. Opdrachten

1. 1. De gesprekspartner over handicap - toegang tot rechten, inclusie en zelfredzaamheid ( hij is niet een technisch deskundige rond de toegankelijkheid) ter beschikking van politici, de administratie en de burger.
   2. Advies en standpunten
   3. Proactiviteit (advies op eigen initiatief): de NHRPH in staat stellen alle noodzakelijke hervormingen te behandelen, overeenkomstig de hogere rechtsregel.
   4. Reactiviteit (advies op verzoek):
      De NHRPH onderzoekt de wenselijkheid van de teksten/domeinen waarover hij aan de denkoefening deelneemt / waarover hij een advies uitbrengt. De NHRPH wordt dus betrokken in alle huidige en toekomstige wetgeving maar beslist zelf of hij een advies wenst te geven.
      1. indicatoren: De NHRPH kan indicatoren verschaffen aan de hand waarvan kan worden bepaald of hem al dan niet om advies moet worden gevraagd. De betrokken ministers zouden ook een antwoord moeten geven op de manier waarop zij het advies van de NHRPH al dan niet integreren.
      2. Voor de adviezen op verzoek van een minister zou uitdrukkelijk moeten worden voorzien dat de minister officieel antwoordt, met eventuele publicatie op de website van de NHRPH; dit zou het ultieme stadium zijn van een participatieve democratie waarin iedere speler zijn taken en verantwoordelijkheden ter harte neemt: “de NHRPH adviseert, het beleid beslist en licht het besluit toe”.

D. Wat betreft de samenstelling (KB)

a. representatieve verenigingen en geen fysieke personen meer: aangestelde kandidaten zijn vertegenwoordigers; het is de vereniging die lid is.

1. 1. de verenigingen respecteren de criteria inzake representativiteit (zie positienota’s Participatie van PMH aan besluitvormingsprocessen (21/06/2021) en Representativiteit en participatie van PMH bij besluitvormingsprocessen (17/10/2022)
   2. Een minimum en een maximum aantal leden vaststellen: een minimum om de continuïteit te verzekeren, een maximum om genuanceerde en echte debatten te waarborgen.
   3. voorstel: minimum 12, met respect voor de taalpariteit en vooral de representativiteit van alle handicaps. De waarnemers zijn hier niet inbegrepen en hebben een apart statuut.

b. Categorieën van deelnemers:

1. 1. Leden met stemrecht op de plenaire
      1. Representatieve verenigingen
         Minimum voorzien : De NHRPH moet een minimum van 2/3 verenigingen die PMH vertegenwoordigen tellen.
      2. Mutualiteiten, revalidatiecentra, maatwerkbedrijven, dienstverleners … = deskundigen
      3. Unia: voor zijn expertise op het vlak van non-discriminatie, redelijke aanpassingen …
   2. Zonder stemrecht
      1. Experten van de werkgroepen (WG) en externen: alleen op uitnodiging .
      2. Andere adviesraden
         1. PMH: neen ⇒ trimestriële vergaderingen van het Platform
         2. Adviesraden armoede, ouderen, kinderen, duurzame ontwikkeling, …
      3. Vertegenwoordiger DG Personen met een Handicap en ministeriële kabinetten

c. Bureau

1. 1. 1 voorzitter en drie ondervoorzitters, aangeduid door de minister. Geen criteria rond gender of taal. De aanstellingsprocedure moet in het HR.

d. Plenaire vergaderingen - effectieve en plaatsvervangende leden

1. 1. de betrokken personen wisselen elkaar af ⇒ zij zorgen voor de overdracht van informatie, uitwisselingen en ‘to do’
   2. effectief lid neemt ontslag = plaatsvervanger neemt rol automatisch over (HR)
   3. participatie : zie onderaan in Werking

e. Interne werkgroepen

1. 1. KB: de NHRPH heeft de mogelijkheid om WG’s op te richten volgens zijn noden. De NHRPH verwacht wel engagement en inzit van de leden zowel in interne als externe WG’s.
   2. HR : deelname en werking

f. Vertegenwoordigers van verenigingen:

1. 1. Nominatief benoemd: “De vereniging is vertegenwoordigd door X en Y”
   2. 1 effectief lid + 1 plaatsvervangend lid: formule die flexibiliteit in de vervangingen mogelijk maakt zonder ministeriële aanstelling.
   3. Respect genderpariteit: binnen het wettelijk kader blijven, maar vrijheid voor verenigingen (interne beperkingen: deelname niet in gevaar brengen in naam van de "gender"-eis).
   4. Respect voor de talen
   5. Evenwicht tussen de deelgebieden: Vlaanderen, Wallonië, Brussel, Duitstalige Gemeenschap. Indien te onevenwichtig, nieuwe oproep. Moet nageleefd worden ; veel belangrijker dan gender-eis
   6. Kandidatenformulier: expertise en verbintenis om de nodige tijd eraan te besteden
   7. Standpunten bepaald met consensus.

g. Zitpenningen 

1. 1. Terugbetaling aan de verenigingen voor terbeschikkingstelling van personeel en niet langer presentiegeld voor personen (+ het risico als zelfstandige in bijberoep te worden bestempeld)
   2. Een logische voortzetting van artikelen 4.3 en 33.1 UNCRPD: elk werk en elke deskundigheid verdienen vergoed te worden!
   3. Berekenen hoeveel tijd nodig is voor het uitoefenen van het mandaat voor de NHRPH. Maandelijks forfait? [1]
   4. Alle uitgaven van de leden in verband met de uitvoering van de opdracht moeten door de staat worden betaald: à minima de verplaatsing. Ook van de mantelzorger.

h. Duur van het mandaat

1. 1. Onbeperkt hernieuwbaar (soms weinig kandidaturen)

E. Wat betreft de werking (KB en HR)

a. Huidige werking onveranderd : Bureau bereidt de plenaire voor.

b. Vergaderingen - plenaire, Bureau, WG

1. 1. Huidige werking : onveranderde kalender
      1. Fysiek aanwezig versus online: organisatie te bepalen in het HR
      2. Plenaire vergadering:
         1. Minister voor PMH: altijd vertegenwoordigd
         2. Andere ministers: aanwezigheid zeer gewenst (actualiteit/advies)
   2. Participatie: compromis tussen doeltreffendheid en handicap/ziekte
      1. Herhaling: Vrij af te spreken tussen effectief lid en plaatsvervanger
      2. Ongerechtvaardigde afwezigheid: vervanging na 3 opeenvolgende afwezigheden, maar de aandacht wordt hier telkens op gevestigd
      3. Afwezigheid wegens ziekte: vervanging na 6 afwezigheden/kalenderjaar
      4. Afwezigheid van meer dan 6 maanden, met rechtvaardiging > ook vervangen
      5. Kennisgeving van de vervanging aan de minister - vervanging door het bij de minister aangemelde bureau (en zonder ministerieel bevel tot vervanging, aangezien het de vereniging is die wordt aangewezen)

c. Jaarlijkse verplichting om het jaarverslag aan het federaal parlement voor te stellen (cf. Unia).

d. Advies:

1. 1. Artikelen 4.3 en 33.1 van de UNCRPD: De NHRPH moet verplicht worden betrokken.
   2. Status quo voor de termijnen (mogelijkheid om een advies te formuleren binnen de 2 weken indien de NHRPH dat wenselijk en haalbaar acht)
   3. Principe: advies te bespreken tijdens de plenaire vergadering
   4. Uitzondering: ingaan op verzoek / de hoogdringendheid volgens de mogelijkheden van het secretariaat (beperkingen van handistreaming). In ieder geval bepaalt de NHRPH zelf de uitzonderingen. De raadpleging van de plenaire vergadering blijft essentieel. Het is aan de NHRPH om te bepalen of een advies al dan niet in hoogdringend moet worden uitgebracht.
   5. Onderscheid maken tussen de adviezen gevraagd door de minister belast met tegemoetkomingen/handicap en gevraagd door andere ministers of die bestemd zijn voor andere ministers.
   6. Reikwijdte van de adviezen: de minister legt uit waarom hij afwijkt van het advies (zie hierboven)

e. Actieplan jaarlijks vast te stellen

1. 1. Thematische WG’s creëren
   2. Een engagement van elk van de leden vragen naargelang hun vaardigheden.

F. Wat betreft het Secretariaat en de werkmiddelen (KB/HR)

a. Administratieve verankering (DG Personen met een handicap - onveranderd)

b. Structurele budgettaire verankering : personeel en werkmiddelen, met inbegrip van communicatie: website, easy to read…

c. Redelijke aanpassingen om de deelname van de leden en experten aan de vergaderingen mogelijk te maken

d. Onafhankelijkheid en loyaliteit van de werknemers waarborgen

e. Gemeenschappelijk voor de NHRPH en het BDF – Adviesplatformen ⇒ het secretariaat moet voldoende groot zijn om de 3 organen te laten functioneren : versterking nodig.

f. Efficiënt secretariaat (onderzoek, juridische analyse) ⇒ een minimum van personeelsleden niveau A voor analytisch en redactioneel werk in het kader van de wettelijke opdrachten van NHRPH/BDF

g. Geëngageerd secretariaat

h. Evenwicht tussen ideaal van handistreaming en beheersbare werklast.

G. Wat betreft het dringende karakter van de hervorming

De Minister bevoegd voor personen met een handicap wordt uitdrukkelijk verzocht zo spoedig mogelijk de nodige aanpassingen door te voeren, zodat de NHRPH zijn rol als serieuze en loyale partner kan blijven ontwikkelen. Idealiter wordt het KB nog aangenomen en gepubliceerd tijdens deze legislatuur.

[1] Vlaams Patiëntenplatform (VPP) en Ligue des Usagers des Services de Santé (LUSS): jaarlijkse financiering van 761.000€ voor de 2 structuren in 2023 – secretariaat van ongeveer 20 personen – talrijke mandaten