Advies 2023/08

Advies nr. 2023/08 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) over het gebruik van de European Disability Card (EDC) voor de vrijstelling van het boordtarief op de trein, behandeld tijdens de plenaire zitting van 20/02/2023 en uitgebracht tijdens de plenaire zitting van 20/03/2023.

Advies op initiatief van de NHRPH.

• Voor opvolging aan de heer Georges Gilkinet, Vice-eersteminister en Minister van Mobiliteit.
• Voor opvolging aan mevrouw Sophie Dutordoir, ceo van de NMBS
• Ter informatie aan mevrouw Karine Lalieux, Minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met Personen met een handicap, Armoedebestrijding en Beliris
• Ter informatie aan Unia
• Ter informatie aan het UNCRPD-coördinatiemechanisme
• Ter informatie aan de federale ombudsman

Personen die hun treinticket aan boord van de trein kopen, moeten een supplement betalen. Dat supplement bedraagt momenteel al 9 euro bovenop de normale aankoopprijs. De NHRPH vindt dat personen met een handicap moeten kunnen worden vrijgesteld van dat supplement en stelt voor om de European Disability Card (EDC) daarvoor te gebruiken. De NHRPH bracht al in 2015 het advies 2015-21 over het boordtarief uit.

A. Moeilijkheden bij de aankoop van een treinticket

De NMBS koos voor het boordtarief om discussies aan boord tussen treinbegeleider en reizigers zonder vervoersbewijs te voorkomen: of je hebt al een ticket of je koopt er een op de trein, maar met een supplement.

Sommige mensen slagen er echter niet altijd in om vooraf hun treinticket te kopen. Het gaat daarbij om personen met een handicap, ouderen, anderstaligen enz. Omdat deze personen in veel gevallen niet de mogelijkheid hebben om vooraf een vervoersbewijs te kopen, bijvoorbeeld wegens hun handicap, beschouwt de NHRPH boordtarief in deze gevallen als een discriminatie.

Hieronder volgen de belangrijkste hindernissen bij het kopen van een vervoersbewijs:

1. Weinig bemande loketten
   In veel stations zijn er geen bemande loketten meer of zijn die maar beperkt open. Mensen kunnen dus niet altijd hulp of informatie krijgen bij het kopen van een vervoersbewijs.

2. Digitalisering
   Tickets kunnen vooraf online worden gekocht. De NMBS maakt werk van een zo toegankelijk mogelijke website, maar desondanks is voor velen de digitale kloof te groot. Niet iedereen is in staat om vlot onlinebetalingen uit te voeren. Zo zijn er mensen die onder financieel bewind staan en wekelijks wat cash krijgen voor dagelijkse kosten. Zij hebben geen betaalkaart en kunnen ook niets online kopen.

3. Ticketautomaten
   De huidige automaten voor de aankoop van vervoersbewijzen zijn onvoldoende toegankelijk. De NMBS heeft al meegedeeld dat er toegankelijkere automaten op komst zijn. De NHRPH waardeert dat initiatief, maar denkt niet dat daarmee iedereen zal zijn geholpen.

B. Bezwaren tegen het boordtarief

1. Verordening (EG) nr. 1371/2007
   Het boordtarief opleggen aan personen met een handicap is niet in overeenstemming met de EU-wetgeving. Overweging 10 en art. 19 van Verordening (EG) nr. 1371/2007 van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2007 betreffende de rechten en verplichtingen van reizigers in het treinverkeer bepalen dat personen met een handicap zonder extra kosten hun vervoerbewijs in de trein moeten kunnen kopen. De verordening is rechtstreeks toepasbaar in de Belgische rechtsorde o.g.v. art. 288 (2) VWEU.

2. Verordening (EU) Nr. 1300/2014
   De Bijlage bij Verordening (EU) Nr. 1300/2014 van de Commissie van 18 november 2014 betreffende de technische specificatie inzake interoperabiliteit betreffende de toegankelijkheid van het spoorwegsysteem in de Unie voor gehandicapten en personen met beperkte mobiliteit spreekt onder punt 4.4.1. concreet over onbemande stopplaatsen en personen met een visuele handicap. Er wordt bepaald dat er ”(…) te allen tijde alternatieve middelen voor de aanschaf van een vervoersbewijs beschikbaar (moeten) zijn (in de trein of op het station van aankomst bijvoorbeeld).”
   Voor de NHRPH moet dit worden uitgebreid tot alle personen met een handicap die niet goed overweg kunnen met ticketautomaten op onbemande stopplaatsen.

3. Bezwaren van Unia
   Unia formuleerde zijn bezwaren in een artikel van 09/02/2015: 
   Het vaste boordtarief van de NMBS spoort niet met het VN-Verdrag | Unia.

4. Bezwaren van de NHRPH
   De NHRPH formuleerde zijn bezwaren in een aantal adviezen, in het bijzonder advies 2015-21 en advies 2023-06.

C. De EDC als bewijs van handicap

1. Omschrijving
   De EDC is een kaart die bewijst dat de persoon die vermeld staat op de kaart in zijn land erkend is als persoon met een handicap. De kaart wordt niet alleen in België erkend, maar ook in Cyprus, Estland, Finland, Italië, Malta, Slovenië en Roemenië. Er wordt werk gemaakt van een uitbreiding naar andere EU-landen. België diende het voorstel voor de European Disability Card in september 2015 in. Na de goedkeuring werd in december 2015 een overeenkomst ondertekend met de Europese Commissie.

2. Voordelen van de keuze voor de EDC
   Voor de keuze van de EDC tot vrijstelling van het boordtarief haalt de NHRPH de volgende argumenten aan:

• • De EDC is een direct bewijs van iemands handicap.
  • De EDC bestaat al, kan gemakkelijk worden aangevraagd door personen met een handicap en is al in gebruik. Er moet dus geen nieuwe kaart worden gecreëerd.
  • …De EDC is nu al geldig in 8 EU-landen. Meerdere andere EU-landen wensen de EDC spoedig in te voeren. De Europese Commissie steunt het principe van de erkenning van de EDC in de 27 EU-landen tegen 2024.
  • …De persoon heeft de EDC in principe steeds op zak, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de parkeerkaart voor personen met een handicap die zich bij een uitstap vaak achter de voorruit van de geparkeerde wagen bevindt.
  • ..De EDC is niet stigmatiserend. De EDC geeft geen bijkomende informatie over de handicap van de kaarthouder. Bovendien kan de persoon zelf beslissen of hij gebruik maakt van de kaart en die toont of niet.
  • Naast veel partners uit de sector van toerisme, sport en vrije tijd erkent ook De Lijn in Vlaanderen de EDC. De Lijn erkent de EDC als een middel waarmee je aan de chauffeur of controleur het signaal kan geven dat je een reiziger met een handicap bent. Als een grote mobiliteitsmaatschappij als de NMBS de EDC ook erkent, is dat een grote stap voorwaarts voor de EDC en vooral voor de personen met een handicap.

A. Met betrekking tot het boordtarief

1. Aangezien het probleem van het boordtarief al aansleept sinds 2015, vraagt de NHRPH dringend een goede oplossing voor personen met een handicap.
2. De NHRPH blijft aandringen op een volledig toegankelijk treinverkeer, toegankelijke aankoopkanalen en menselijke assistentie. Toegankelijkheid is een eis die los staat van het al dan niet bestaan van het boordtarief en voortvloeit uit art. 9 en 20 UNCRPD en art. 8 EVRM. Concreet stelt art. 20 UNCRPD dat de grootste mate van zelfstandigheid dient te worden gewaarborgd bij de persoonlijke mobiliteit van personen met een handicap. De NHRPH herinnert eraan dat er dient te worden gestreefd naar een geleidelijke verwezenlijking van deze internationale verplichtingen op grond van art. 26 van het Weens Verdragenrecht.
3. In afwachting van volledig toegankelijke aankoopkanalen voor vervoersbewijzen bij de NMBS vraagt de NHRPH om de EDC te aanvaarden als bewijs van handicap op de trein tot vrijstelling van het betalen van een supplement bovenop de aankoopprijs. Deze vrijstelling is in lijn met de Verordeningen nr. 1371/2007 en 1300/2014.
4. Het aanvaarden van de EDC voor de vrijstelling van het boordtarief stelt de NMBS en de overheid geenszins vrij van hun plicht om een dienstverlening te bieden die toegankelijk is voor iedereen.

B. Met betrekking tot de adviezen van de NHRPH over het boordtarief

1. De NHRPH verwijst voor verdere informatie naar zijn vorige adviezen over het boordtarief, in het bijzonder advies 2015-21 en advies 2023-06.
2. De NHRPH vraagt om rekening te houden met dit advies en de vorige adviezen.
3. De NHRPH wenst op de hoogte te worden gehouden van de evolutie van dit dossier.