Ga naar de inhoud
 
 
 

Advies 2021/28


Advies nr. 2021/28 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) over vergaderingen en opleidingen op afstand, uitgebracht tijdens de plenaire zitting van 20/09/2021.

Advies op vraag van de heer Jean-Marc Helson, Toegankelijkheidsraadgever bij de Regie der Gebouwen, in zijn brief van 28/04/2021.

1. ONDERWERP

Sinds de COVID-19-pandemie en de gerelateerde restricties gebeuren vergaderingen en opleidingen steeds vaker op afstand, door middel van onlinetoepassingen. Deze tendens zal niet verdwijnen wanneer de pandemie voorbij zal zijn.

Daarom is het des te belangrijker dat deze vergaderingen en opleidingen toegankelijk zijn voor iedereen, ook voor personen met een handicap.

De heer Jean-Marc Helson, Toegankelijkheidsraadgever bij de Regie der Gebouwen, verzamelde informatie rond dit thema en bundelde die in een document “Aanbevelingen – Vergaderingen en opleidingen op afstand” dat als praktische gids en leidraad moet dienen voor toegankelijke vergaderingen en opleidingen online.

De NHRPH brengt een overwegend principieel advies uit over de ontwerpnota en spreekt zich in dit advies niet uit over de vrij technische bijlage “Microsoft Translator”.

2. ANALYSE

A. Voordelen van onlinevergaderingen en -opleidingen

Vóór de gezondheidscrisis waren onlinevergaderingen en -opleidingen nog niet erg ingeburgerd in ons land en bij de meeste personen met een handicap (PMH). Nochtans kunnen goed georganiseerde onlinevergaderingen en -opleidingen voordelen bieden aan personen met een handicap, al verschilt dat van handicap tot handicap.

  • Sommige digitale platformen laten het gebruik van bepaalde toepassingen voor PMH toe. De PMH kan eventuele toepassingen op zijn of haar pc dan ook vlotter gebruiken tijdens de opleidingen en vergaderingen.
  • Voor mensen met een beperkte mobiliteit is het handig dat de verplaatsingen wegvallen.
  • Als de vergaderingen en opleidingen normaal gezien doorgaan in gebouwen die onvoldoende toegankelijk zijn, valt ook dat obstakel weg. Het aanbieden van onlinevergaderingen kan dan als redelijke aanpassing worden gezien. Nochtans mag de mogelijkheid van onlinevergaderingen geen excuus zijn om gebouwen ontoegankelijk te laten. Het niet hebben van de keuze tussen vergaderingen en opleidingen ter plaatse of op afstand houdt immers ook een discriminatie in.
  • Voor slechthorende personen kunnen vergaderingen en opleidingen online aangenamer en minder vermoeiend zijn dan op verplaatsing, zeker als er veel deelnemers zijn. Er zijn minder storende achtergrondgeluiden en de spreker is steeds goed in beeld.
  • Voor personen met autisme, spasmen enz. is de drempel voor deelname vaak lager bij onlinevergaderingen en -opleidingen op afstand.

B. Aandachtspunten

De NHRPH wijst ook nadrukkelijk op enkele zeer reële nadelen.

  • De digitale kloof is reëel bij een flink deel van de PMH. Vaak zijn onlinetoepassingen onvoldoende toegankelijk voor PMH, bijvoorbeeld als er moet worden geklikt op een link, als vertaling of vertolking niet beschikbaar is enz.
  • De organisator moet ervoor zorgen dat de onlinevergadering of -opleiding toegankelijk is voor iedereen, zo niet ontstaat er een discriminatie
  • Niet iedereen kan zich een pc en een goede wifi veroorloven.
  • Een scherm kan nooit de fysieke aanwezigheid van mensen vervangen. Een deel van de niet-verbale communicatie van het publiek (niet begrijpen, niet akkoord gaan, gebrek aan aandacht, …) gaat verloren.

C. Ontwerpnota “Aanbevelingen – Vergaderingen en opleidingen op afstand”

De NHRPH is blij met deze ontwerpnota, want die beantwoordt aan een reële behoefte.

In de nota is aandacht voor de complexiteit en diversiteit van de verschillende handicaps. Desondanks focust de nota vooral op sensoriële handicap. Er is minder aandacht voor motorische handicap, verstandelijke handicap enz. In het deel “Advies” somt de NHRPH een aantal wenselijke aanvullingen op.

Inhoudelijk is de nota erg interessant, maar de taal is vrij complex. Dat is niet zo erg, aangezien de tekst in de eerste plaats voor de organisatoren van vergaderingen en opleidingen is bestemd. Het wordt wel een probleem wanneer er suggesties worden gedaan voor de communicatie naar de deelnemers van de vergaderingen en opleidingen. Volgend fragment is bijvoorbeeld moeilijk te begrijpen, in het bijzonder in de Nederlandstalige versie:

Voorzie standaard in uw uitnodiging bijvoorbeeld volgende zin:
“Indien u een bijzondere aanpassing voor onze ontmoeting op afstand wenst wegens een bijzonder functioneren als gevolg van slechthorendheid, doofheid, slechtziendheid of blindheid, gelieve mij dat te laten weten in uw antwoord op mijn bericht. We zullen samen de redelijke aanpassingen overlopen die het meest geschikt zijn voor u”.

De suggestiezin is lang, complex en beperkend. Hij bevat veel abstracte begrippen, waarbij afwisselend in de eerste persoon enkelvoud en meervoud worden afgewisseld (wij-ik). Bovendien bevat de zin veel overbodige informatie. Een mogelijk alternatief:

Hebt u speciale noden voor de onlinevergadering? Laat het ons weten.

Eventueel kunnen beschikbare opties en contactgegevens tussen haakjes worden vermeld.

3. ADVIES

De NHRPH waardeert en steunt de nota “Aanbevelingen – Vergaderingen en opleidingen op afstand” van de Regie der Gebouwen en feliciteert de heer Helson met dit initiatief. Deze nota is een interessante leidraad voor het organiseren van toegankelijke vergaderingen en opleidingen online.

De NHRPH heeft de volgende opmerkingen en suggesties:

  • Het is belangrijk om aandacht te hebben voor alle handicaps. Naast sensoriële handicaps verdienen ook motorische, verstandelijke, psychische, … handicaps aandacht. Ga er niet te snel van uit dat mensen met bepaalde handicaps niet aan vergaderingen kunnen deelnemen. Afhankelijk van de aard en ernst van de handicap en de beschikbaarheid van geschikte hulpmiddelen worden vergaderingen toegankelijk voor heel wat extra mensen.
  • De digitale kloof is helaas een realiteit, niet in het minst bij een deel van de personen met een handicap. De mogelijkheid om fysiek deel te nemen mag dus niet wegvallen. Daarom stelt de NHRPH voor om een fragment van deze strekking toe te voegen aan het document: “Organisatoren moeten veel systematischer de mogelijkheid bieden om opleidingen en vergaderingen ook op afstand aan te bieden, ook wanneer de gezondheidssituatie fysieke vergaderingen weer toelaat zonder beperkingen. Een gemengde vorm geniet de voorkeur. Zo kunnen een zo groot aantal personen met een handicap, een chronische ziekte of een beperkte mobiliteit volwaardig deelnemen. Dit ontslaat de organisatoren echter niet van het toegankelijk maken van hun vergaderingen en opleidingen, de gebouwen en de communicatie.”
  • Vooraf moet de organisator nagaan welk kanaal, welk programma en welke apps de grootste mogelijke toegankelijkheid bieden aan de doelgroep. Veel hangt af van de toegankelijkheid van het gebruikte programma zelf (Teams, Zoom, Meet, Skype, …). Alle deelnemers moeten de kans krijgen om vertrouwd te raken met het programma en zo nodig aangepaste software op hun toestel (pc, smartphone, …) te (laten) installeren. Bij het begin van de vergadering – en ook tijdens - moet de organisator nagaan of de verbinding stabiel is en blijft, of iedereen de microfoon en beeldfunctie in werking krijgt en de verschillende functies (chat, het woord vragen, het scherm delen enz.) beheerst. Er bestaan interessante analyses en goede praktijken in binnen- en buitenland.
  • Elke dienst zou ter gelegenheid van een vergadering een of meerdere bemande telefoons voor bijstand moeten voorzien voor mensen die problemen hebben bij het aanmelden of andere problemen ervaren. Voor personen met een auditieve handicap is een actieve sms-functie of chat nodig.
  • De communicatie naar de deelnemers moet helder, eenduidig en eenvoudig zijn en in overeenstemming met het geviseerde publiek. Er bestaan veel hulpmiddelen en instanties voor een goede communicatie: eenvoudig taalgebruik/FALC, AnySurfer, de toolkits van het European Disability Forum voor toegankelijke Word-documenten en powerpointpresentaties (Engels).
  • De toegankelijkheid van vergaderingen en opleidingen, zowel op afstand als ter plaatse, vereist verschillende voorwaarden die allemaal vervuld moeten zijn:
    • Bereikbaarheid
    • Betreedbaarheid
    • Bruikbaarheid
    • Begrijpbaarheid
    • Betaalbaarheid
  • Enkele specifieke bepalingen voor personen met een auditieve handicap:
    • Er is een voldoende krachtige wifi nodig, zowel bij vergaderingen en opleidingen op afstand als ter plaatse of in gemengde vorm. Voor personen die een beroep doen op een gebarentolk op afstand is dat essentieel.
    • Bij vergaderingen in meerdere (gesproken) talen moeten er vertaling en gebarentaalvertolking beschikbaar zijn, bijvoorbeeld via een bepaalde toegangscode. Hou er rekening mee dat ook horende gebarentolken vaak ook behoefte hebben aan simultaanvertaling. Ook de gebarentolken moeten dus van de simultaanvertaling gebruik kunnen maken!
  • De NHRPH vraagt de heer Helson om de NHRPH op de hoogte houden van de vordering van de ontwerpnota en de implementatie ervan.
  • Voor het uitwerken van technische oplossingen vraagt de NHRPH om de technische structuren inzake toegankelijkheid te raadplegen, nl. CAWaB en Inter.

4. ADVIES BEZORGD

  • Voor opvolging aan de heer Jean-Marc Helson, Toegankelijkheidsraadgever bij de Regie der Gebouwen
  • Ter info aan mevrouw Karine Lalieux, Minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met Personen met een handicap, Armoedebestrijding en Beliris
  • Ter info aan de heer Alexander De Croo, Premier
  • Ter info aan de heer Pierre-Yves Dermagne, Minister van Economie en Werk
  • Ter info aan mevrouw Petra De Sutter, Minister van Ambtenarenzaken, Overheidsbedrijven, Telecommunicatie en Post
  • Ter info aan mevrouw Annelies Verlinden, Minister van Binnenlandse Zaken, Institutionele Hervormingen en Democratische Vernieuwing
  • Ter info aan Unia
  • Ter info aan CAWaB
  • Ter info aan het UNCRPD-coördinatiemechanisme