Advies 2024/16

Advies nr. 2024/16 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) inzake het toekomstig Federaal Actieplan Handicap 2024-2029, uitgebracht tijdens de plenaire vergadering van 21/10/2024.

Advies uitgebracht op initiatief van de NHRPH.

• Voor opvolging aan het coördinatiemechanisme van de FOD Sociale Zekerheid
• Voor opvolging aan de heer Bart De Wever, formateur
• Voor opvolging aan de partijen die bij de regeringsvorming zijn betrokken
• Ter informatie aan Unia
• Ter informatie aan de federale ombudsman

Op 18 september 2024 heeft het UNCRPD-coördinatiemechanisme van de FOD Sociale Zekerheid een werkvergadering georganiseerd met de vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld teneinde het toekomstig Federaal Actieplan Handicap voor te bereiden.

A. Wettelijke basis

De wet van 7 mei 2024 bepaalt, in haar artikel 3, het volgende: “Binnen twaalf maanden na de installatie van een regering na de volledige vernieuwing van de Kamer van volksvertegenwoordigers wordt een Federaal plan handicap opgesteld. Het Federaal plan handicap beschrijft de maatregelen die elke minister en staatssecretaris op federaal niveau moet nemen om het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap uit te voeren, alsook de verwezenlijking van het recht op inclusie van personen met een handicap, zoals vervat in art 22ter van de Grondwet, in alle domeinen van het federale beleid.” In artikel 4 van voormelde wet wordt het volgende verduidelijkt: “Het maatschappelijk middenveld van personen met een handicap, in het bijzonder de Nationale hoge raad [voor personen met een handicap], en de onafhankelijke instantie worden bevraagd over de prioriteiten voor het actieplan.”

B. Het Federaal Actieplan Handicap 2021-2024

Het Federaal Actieplan Handicap 2021-2024 van de vorige legislatuur, dat goedgekeurd werd in juli 2021 door de toenmalige Ministerraad, was opgebouwd rond de zes assen van het regeerakkoord en omvatte 145 maatregelen die te maken hadden met alle aspecten van het leven van personen met een handicap en, desgevallend, hun omgeving: onder andere gezondheid en sociale bescherming, werk en werkgelegenheid, toegankelijkheid, mobiliteit, strijd tegen discriminaties en deelname aan het cultuur en sport. Een tussentijds voortgangsverslag werd in het najaar van 2022 gepubliceerd en een eindverslag, aan het eind van de legislatuur, in 2024.

De NHRPH heeft zijn advies uitgebracht over het Plan en zijn twee verslagen: advies 2021/25 voordat het Plan werd goedgekeurd, advies 2022/29 naar aanleiding van de publicatie van het tussentijds verslag en advies 2024/08 over de publicatie van het eindverslag.

In zijn recent advies 2024/08 onderzocht de NHRPH achtereenvolgens de realisaties, de maatregelen die nog vragen deden rijzen, de mislukkingen en de nog geplande maatregelen waarover de NHRPH zijn verwachtingen formuleerde. De NHRPH sloot af met aandachtspunten voor de toekomst. Onder andere de volgende aandachtspunten kwamen aan bod:

• Handistreaming: een werkelijk resultaatgerichte handistreaming vereist een proactieve analyse en visie, planning en concrete uitvoering, opvolging en evaluatie op grond van indicatoren. Het zou, in dit perspectief, wenselijk zijn dat de beleidscellen systematisch voorzien in een contactpersoon Handicap.

• De reglementering: in het licht van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap en vooral art. 22ter van de Grondwet moet de wetgever de bestaande wetgeving aftoetsen aan de principes van inclusie, redelijke aanpassingen en autonomie en, zo nodig, wijzigingen aanbrengen aan de wetgeving.

• De statistieken: het is noodzakelijk over data en statistieken te beschikken om een onderbouwd beleid uit te stippelen. Het bijhouden van deze data moet structureel gebeuren voor de belangrijke maatregelen (zoals het stemrecht van personen met een handicap, personen die in een instelling verblijven, tewerkstellingsmaatregelen, statistieken betreffende vrijetijdsbesteding, enz.). Dit vereist een gecoördineerde aanpak met de deelgebieden.

• De rol van de NHRPH: de rol van de NHRPH wordt steeds meer erkend. Jammer genoeg wordt de NHRPH nog lang niet altijd structureel geraadpleegd, veeleer sporadisch en willekeurig. Daarnaast wordt nog te vaak enkel een beroep gedaan op de NHRPH in de laatste fase van de totstandkoming van de maatregelen. De huidige bezetting van het secretariaat volstaat niet om de dossiers, ontmoetingen en adviezen voor te bereiden, de vergaderingen te volgen en de leden van de NHRPH te ondersteunen telkens dat nodig is.

Voor meer informatie over dit thema kan u advies 2024/08 raadplegen.

C. Het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap

In augustus 2024 heeft het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap (UNCRPD-Comité), voor de tweede keer sinds 2009, de voortgang van de Belgische staat bij het uitvoeren van het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap onderzocht. Daartoe heeft het Belgian Disability Forum (BDF) een alternatief verslag aan het Comité bezorgd als aanvulling bij het door België opgestelde verslag. In het verslag van het BDF werd onder andere op de volgende punten gewezen: bewustmaking, toegankelijkheid, openbaar vervoer en het belang van de ondersteunende diensten, met name in een context van toenemende digitalisering.

De slotopmerkingen van het UNCPRD-Comité over de gecombineerde tweede en derde verslagen van België waren in grote mate een weerspiegeling van de in het alternatief verslag van het BDF geformuleerde verwachtingen.

A. Wat betreft de verplichting van de regering om een Federaal Actieplan Handicap op te stellen (wet van 7 mei 2024)

De NHRPH waardeerde de “Consultatieworkshop met het maatschappelijk middenveld rond de aanbevelingen van het VN-Comité inzake de rechten van personen met een handicap (CRPD)” op 18 september 2024, georganiseerd door het UNCRPD-coördinatiemechanisme van de FOD Sociale Zekerheid. Deze raadpleging van het maatschappelijk middenveld past in het kader van de algemene principes en verplichtingen van de lidstaten die het UNCRPD-Verdrag hebben ondertekend. De NHRPH heeft met grote tevredenheid de constructieve deelname van vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld aan de workshop van 18 september genoteerd, en waardeerde de boeiende uitwisselingen tussen de deelnemers. De NHRPH betreurt evenwel dat de tijd die aan deze uitwisselingen werd besteed te kort was.

De NHRPH betreurt daarnaast dat er geen enkele feedback van het UNCRPD-coördinatiemechanisme naar de vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld was voorzien. In het kader van het naleven van voormeld principe van “nauwe raadpleging van de organisaties die personen met een handicap vertegenwoordigen” vraagt de NHRPH dat het coördinatiemechanisme alle deelnemers een verslag van alle voorgestelde acties van 18 september bezorgt en dat het aan iedereen het ontwerp van federaal plan handicap dat is opgesteld aan de hand van de opmerkingen voorlegt teneinde hun feedback te verzamelen.

B. Wat betreft het opstellen van het plan

De NHRPH herinnert aan de aandachtspunten uit zijn advies 2024/08:

• De noodzakelijke invoering van een volwaardige handistreaming, dit wil zeggen een proactieve analyse, implementatie, opvolging en evaluatie op basis van indicatoren van alle overwogen – en vervolgens geïmplementeerde – beleidsmaatregelen.

• Het instellen van een contactpersoon Handicap in alle beleidscellen teneinde de handistreaming echt in werking te doen treden.

• De behoefte aan data en statistieken om een onderbouwd beleid uit te stippelen. De NHRPH vraagt dat het bijhouden van deze data op een structurele manier gebeurt voor de belangrijke maatregelen (zoals het stemrecht voor personen met een handicap, personen die in een instelling verblijven, tewerkstellingsmaatregelen, statistieken betreffende vrijetijdsbesteding, enz.) en dat dit gecoördineerd wordt aangepakt met de deelgebieden.

• De behoefte om de bestaande wetgeving te toetsen aan de principes van inclusie, redelijke aanpassingen en autonomie, en de nodige wijzigingen aan te brengen aan de wetgeving overeenkomstig de vereisten van het UNCRPD en de aanbevelingen van de deskundigen. Daartoe vraagt de NHRPH dat alle aanbevelingen 2024 van de deskundigen van het UNCRPD-Comité worden opgenomen in het toekomstig Federaal Plan Handicap, dat ze worden omgezet in concrete acties en gekoppeld worden aan de nodige adequate om ze te realiseren.

De NHRPH dringt aan op de noodzaak om de NHRPH de komende dagen en maanden te betrekken bij alle stadia van de denkoefening en het opstellen van het plan. De NHRPH stelt voor dat het coördinatiemechanisme een werkgroep opricht waaraan de NHRPH met veel overtuiging zal deelnemen.

De NHRPH wijst overigens op de noodzaak om de interministeriële subconferentie handicap te reactiveren teneinde de werkzaamheden inzake het Interfederaal Plan Handicap 2022-2030 voort te zetten en de maatregelen tussen de verschillende overheidsniveaus te coördineren, ook in het licht van de aanbevelingen van de deskundigen van september 2024.