Advies 2024/20

Advies nr. 2024/20 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) over het model voor de standaardfiche van de Regie der Gebouwen ter evaluatie van de toegankelijkheid van haar gebouwen.

Uitgebracht tijdens de plenaire zitting van 16/12/2024.

Advies op vraag van de Regie der Gebouwen in haar brief van 08/05/2024.

• Voor opvolging aan de Regie der Gebouwen
• Voor opvolging aan de heer Mathieu Michel, Staatssecretaris voor Digitalisering, belast met Administratieve Vereenvoudiging, Privacy en de Regie der Gebouwen, toegevoegd aan de Eerste minister
• Voor opvolging aan mevrouw Karine Lalieux, Minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met Personen met een handicap, Armoedebestrijding en Beliris
• Voor opvolging aan mevrouw Petra De Sutter, Vice-eersteminister en Minister van Ambtenarenzaken, Overheidsbedrijven, Telecommunicatie en Post
• Ter informatie aan Unia
• Ter informatie aan het UNCRPD-coördinatiemechanisme
• Ter informatie aan de federale ombudsman

De Regie der Gebouwen wil informatie verschaffen aan het publiek over de toegankelijkheid van de openbare gebouwen die ze beheert en van de diensten die zich in die gebouwen bevinden. Daartoe wil ze eerst een overzicht hebben van de huidige toegankelijkheid van die gebouwen. Daarom werkt de Regie der Gebouwen aan een modelfiche waarin de toegankelijkheid van het gebouw gedetailleerd wordt beschreven.

A. Algemeen

Bij de Regie der Gebouwen is er sinds een aantal jaren aandacht voor de toegankelijkheid van de door haar beheerde gebouwen. In 2015 vroeg de Regie der Gebouwen al een advies in het kader van de toegankelijkheidsregels: advies 2015/34.

Het huidige advies gaat specifiek over de beschrijving van de toegankelijkheid van gebouwen. De Regie der Gebouwen bezorgde de NHRPH een ontwerp van modelfiche voor commentaar. De commentaar van de NHRPH betreft uiteraard de toegankelijkheidsfiche van de Regie der Gebouwen, maar in veel gevallen zullen zijn raadgevingen vooral nuttig zijn voor de diensten die het gebouw betrekken. Die raadgevingen kunnen worden opgenomen in de fiche.

Op de modelfiche ter bepaling van de toegankelijkheid van een gebouw komen 3 aspecten aan bod:

• Het gebouw (bevoegdheid van de Regie der Gebouwen, voor zover het gebouw door de Regie der Gebouwen wordt beheerd)
• De inrichting van het gebouw (bevoegdheid van de instantie die het gebouw betrekt)
• De onthaalfunctie/het personeel (bevoegdheid van de instantie die het gebouw betrekt)

Voorlopig is er enkel een Franstalig ontwerp van de fiche.

De fiche is opgevat als informatie voor de bezoeker van het gebouw. De fiche bevat immers over de graad van toegankelijkheid volgens het type handicap. De bezoeker met een beperkte mobiliteit doet er dus goed aan de fiche vooraf te raadplegen.

Er is o.a. nadrukkelijk aandacht voor:

• Eventuele werkzaamheden in het gebouw en de alternatieve toegang
• Toegankelijkheid van de website + briefwisseling en brochures: FALC, zeker voor de belangrijkste diensten en producten
• Toegankelijkheid van het contact center
• Openbaar vervoer in de buurt
• Het type van handicap of beperkte mobiliteit:
• Ik kan niet (goed) zien.
• Ik heb moeite met begrijpen en spreken.
• Ik verplaats me met een assistentiehond.
• Ik verplaats me in een rolstoel.
• Ik heb een onzichtbare handicap.
• Ik gebruik gebarentaal.
• Ik hoor niet goed.
• Ik ben doof.
• Ik heb bewegingsmoeilijkheden. (Met inbegrip van specifieke handelingen zoals een deur openen)
• Ik heb een heel jong kind bij me.

A. Algemeen

• De NHRPH waardeert het initiatief van de Regie der Gebouwen om uniforme informatiefiches te ontwikkelen voor de gebouwen die ze beheert.
• De NHRPH wenst ook zijn waardering uit te spreken voor het werk van de heer Jean-Marc Helson, architect werkzaam bij de Regie der Gebouwen die zich al jaren inzet voor de toegankelijkheid van de gebouwen van de Regie der Gebouwen.
• De NHRPH benadrukt dat de informatiefiche geen einddoel mag zijn.

⇒ De informatiefiche moet een eerste stap in de richting van toegankelijke gebouwen worden. Er moet dus over worden gewaakt dat de fiche geen louter informatieve formaliteit wordt voor de diensten die het gebouw betrekken, maar net een aansporing om het gebouw toegankelijk te maken.
⇒ De fiche kan een interessant document zijn voor het opstellen van een lastenboek voor toegankelijkheidswerkzaamheden.

B. Evaluatie van de toegankelijkheid

• Voor het invullen van de fiches wordt er een beroep gedaan op de diensten die het gebouw bezetten. De personeelsleden van die diensten zijn echter niet altijd voldoende opgeleid om een grondige toegankelijkheidsanalyse te maken.

⇒ Raadpleeg steeds de technische bureaus (CAWaB, Inter) voor een professionele toegankelijkheidsanalyse van een dienst.
⇒ De personen die instaan voor de evaluatie van de toegankelijkheid moeten een gedegen opleiding in toegankelijkheid hebben gevolgd.

C. Communicatie

• Dankzij de toegankelijkheidsfiche kan de bezoeker weten waar hij of zij zich bij het bezoek aan kan verwachten en welke voorzorgen er eventueel te nemen zijn: assistentie, gebarentolk enz.

⇒ Zorg er dus voor dat de bezoeker vooraf toegang heeft tot de informatie. Plaats de fiche vlot vindbaar op de website van de dienst en neem die informatie op in de correspondentie met de bezoeker of verwijs naar de website (via een link), zeker bij een eerste bezoek.
⇒ Vermeld altijd een telefoonnummer met een contactpersoon in de correspondentie met de persoon.
⇒ Vermeld tijdens werkzaamheden niet alleen de tijdelijke alternatieve toegang, maar ook de bijkomende hinder die personen met een beperkte mobiliteit tijdens de werken kunnen ervaren. Bied zo nodig een oplossing, zoals assistentie.
⇒ Zorg ervoor dat de website van de dienst en van de Regie der Gebouwen toegankelijk is, en zeker de informatie over de toegankelijkheid van de dienst.
⇒ Vermeld niet alleen de nabijheid van het openbaar vervoer, maar ook de toegankelijkheid van het traject van de verschillende vormen van openbaar vervoer naar de dienst en terug. De dichtstbijzijnde vorm van openbaar vervoer is immers niet altijd de toegankelijkste.
⇒ Naast handicaps is er in de fiche ook aandacht voor andere vormen van beperkte mobiliteit, zoals een klein kind meedragen. Er zijn echter nog veel andere vormen van beperkte mobiliteit die bijzondere behoeften met zich meebrengen, zoals zwangerschap, ouderdom, bagage, ... Hou ook daar rekening mee.
⇒ Hou de fiche actueel, in het bijzonder bij werkzaamheden.
⇒ Ook met een toegankelijk gebouw en een goede fiche is assistentie ter plaatse nog nuttig en zelfs nodig. Een goed onthaal dat weet hoe het moet omgaan met personen met een handicap is dus belangrijk.
⇒ De dienst moet de persoon met een handicap ook de mogelijkheid bieden om tijdig zijn of haar behoeften mee te delen ter voorbereiding van het bezoek.

D. Categorieën van handicap:

• Voor een correcte beschrijving van de toegankelijkheid van een gebouw is het belangrijk om aandacht te hebben voor alle types en gradaties van handicap, bijvoorbeeld fysiek, sensorieel, verstandelijk, … Aangezien elke handicap gepaard gaat met eigen noden, is het belangrijk om bij de beschrijving van de toegankelijkheid aandacht te hebben voor alle types van handicap. Hieronder een niet-exhaustieve lijst van aandachtspunten.

⇒ Hou rekening met ALLE handicaps.
⇒ Maak zeker het onderscheid tussen slechtziende en blinde personen. Hoewel beide groepen baat hebben bij geleidelijnen en een obstakelvrij parcours, hebben ze ook verschillende behoeften. Slechtziende personen hebben bijvoorbeeld nood aan voldoende contrast en licht; blinde personen aan tactiele en auditieve informatie.
⇒ Maak ook een onderscheid tussen moeite hebben met begrijpen en moeite hebben met spreken. Mensen die moeite hebben met begrijpen hebben baat bij een heel eenvoudige uitleg. Bij mensen die moeite hebben met spreken kan zo’n zeer eenvoudige uitleg echter betuttelend overkomen.
⇒ Ook rolstoelgebruikers zijn een zeer gevarieerde groep. Bijvoorbeeld: sommigen kunnen autonoom een rolstoel gebruiken in een toegankelijke omgeving, anderen hebben assistentie nodig. Sommige rolstoelgebruikers kunnen gedurende een korte tijd autonoom de rolstoel verlaten en stappen of blijven staan, anderen niet. De voertuigen zelf verschillen ook onderling: manuele rolstoelen, elektrische rolstoelen, scootmobielen enz. Zeker de elektrische voertuigen en scootmobielen kunnen breed en zwaar zijn, wat soms problemen geeft met de toegang tot de lift, het gebruik van draaipoortjes, het traject van de parking naar het gebouw en omgekeerd enz.
⇒ Bied zowel Vlaamse als Frans-Belgische gebarentaal aan.
⇒ Opgelet, ook een assistentiehond heeft behoeftes. Voorzie een plasplaats of plasweide in de directe omgeving.
⇒ Opgelet: roltrappen zijn gevaarlijk voor honden! Bied dus een toegankelijk alternatief aan, zoals een lift.

• De ontwerpen van de fiches hebben het ook over onzichtbare handicaps. Terecht, want het overgrote deel van de handicaps en aandoeningen zijn niet (meteen) zichtbaar. Een niet-exhaustieve lijst met voorbeelden: gehoorproblemen, autisme, chronische aandoeningen, verstandelijke handicap, psychische problemen, kleurenblindheid, snel vermoeid zijn, bepaalde spier- en botproblemen, interne ziektes …

⇒ Definieer ‘onzichtbare handicap’ goed en heb aandacht voor de verschillende vormen van onzichtbare handicaps. Elke handicap heeft zijn uitdagingen en vraagt specifieke oplossingen.

E. Federale gebouwen die niet door de Regie der Gebouwen worden beheerd

• Een aantal gebouwen van federale diensten worden niet door de Regie der Gebouwen beheerd. Dat geldt bijvoorbeeld voor de gebouwen van Defensie en Buitenlandse zaken.

⇒ Informeer de betrokken diensten over de toegankelijkheidsproblematiek en spoor hen aan om hun gebouwen toegankelijk te maken volgens, bij voorkeur volgens dezelfde criteria als de Regie der Gebouwen. Hier is ook een rol weggelegd voor de betrokken ministers.

F. Gebouwen van andere beleidsniveaus

• Er zijn ook nog de vele openbare gebouwen en gebouwen van openbaar nut op regionaal en lokaal vlak. Vanzelfsprekend is de Regie der Gebouwen niet verantwoordelijk of zelfs maar bevoegd voor die gebouwen, maar voor de gebruiker zou het wel interessant zijn dat ook die gebouwen toegankelijk zijn. Daarbij moet uniformiteit worden nagestreefd. Zowel op federaal als regionaal vlak bestaan er al waardevolle initiatieven zoals toegankelijkheidshandboeken.

⇒ Een structureel overleg met de andere beleidsniveaus is noodzakelijk.
⇒ Indien er verschillende normen gelden op de verschillende beleidsniveaus, moet er voor de strengste norm worden gekozen.

G. Raadpleging:

• De NHRPH waardeert het dat de Regie der Gebouwen de NHRPH om advies vraagt.

⇒ De NHRPH vraagt om geraadpleegd te worden in dossiers die personen met een handicap aangaan, zoals de toegankelijkheid van gebouwen die openstaan voor het publiek.
⇒ De NHRPH vraagt om ook rekening te houden met personeelsleden met een handicap. Ook hun werkplaats moet toegankelijk zijn. De NHRPH herinnert hierbij aan de wetgeving inzake redelijke aanpassingen.

• Tot slot wil de NHRPH nogmaals benadrukken dat de toegankelijkheid van de gebouwen van de Regie der Gebouwen een absolute prioriteit en een noodzakelijke voorwaarde zijn voor een kwalitatieve dienstverlening.