Advies 2024/03

Advies nr. 2024/03 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) over de voorgestelde procedure voor de parkeerregistratie van houders van de parkeerkaart voor personen met een handicap in het kader van de parkeercontrole door scan cars, uitgebracht na bespreking op de plenaire zittingen van de NHRPH van 19/02/2024 en 18/03/2024.

Advies op initiatief van de NHRPH.

• Voor opvolging aan mevrouw Karine Lalieux, Minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met Personen met een handicap, Armoedebestrijding en Beliris
• Voor opvolging aan de heer Georges Gilkinet, Vice-eersteminister en Minister van Mobiliteit
• Voor opvolging aan mevrouw Gwendolyn Rutten, Viceminister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams Minister van Binnenlands Bestuur, Bestuurszaken, Inburgering en Gelijke Kansen
• Voor opvolging aan de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten
• Voor opvolging aan de Union des Villes et Communes de Wallonie
• Voor opvolging aan Brulocalis, de vereniging van stad en gemeenten van Brussel
• Ter informatie aan Unia
• Ter informatie aan het UNCRPD-coördinatiemechanisme
• Ter informatie aan de federale ombudsman

Om te voorkomen dat personen die in het bezit zijn van een parkeerkaart voor personen met een handicap ten onrechte worden beboet na parkeercontrole door scan cars, wordt er een procedure uitgewerkt waarbij de personen met een handicap zich registreren voor het parkeren.

A. Historiek

Sinds enige tijd laten veel steden en gemeenten parkeercontroles uitvoeren door middel van scan cars, auto’s die de nummerplaten van geparkeerde wagens automatisch scannen op parkeerovertredingen.

Een nadeel van die scan cars is dat ze geen rekening houden met de parkeerkaart voor personen met een handicap. Bij gebruik ligt die kaart immers achter de voorruit van de geparkeerde wagen, buiten het bereik van de scan cars. Hierdoor krijgen personen met een handicap vaak onterechte boetes, vooral in de zones voor betalend parkeren.

Na klachten van personen met een handicap die onterecht waren beboet, publiceerde de NHRPH in 2020 een eerste advies over de scan cars. Voor de NHRPH moet het correct gebruik van de parkeerkaart voor personen met een handicap voldoende zijn om van het parkeerrecht te kunnen gebruik maken. Er zouden er in de daaropvolgende jaren nog enkele adviezen over scan cars volgen: advies 2021/32 en advies 2022/19.

De wegcode is federaal, de erkenning van de handicap en de toekenning van de parkeerkaart zijn dat ook, maar de gemeentes kunnen zelf hun parkeerbeleid bepalen. Het parkeerbeleid kan tussen gemeentes dan ook sterk verschillen, wat aanleiding geeft tot onbedoelde parkeerovertredingen en boetes.

De gemeentes begonnen los van elkaar procedures te ontwikkelen voor de parkeercontrole en het gebruik van scan cars. In de meeste gevallen ging het om een digitale administratieve registratie bij de gemeente zelf. Dat gaf meerdere problemen:

• De kaarthouder moest zich registreren bij elke gemeente waar hij parkeerde.
• De procedure was gelinkt aan de nummerplaat, niet aan de parkeerkaart. Heel wat personen met een handicap rijden echter niet steeds met dezelfde wagen (mee), bijvoorbeeld de personen met een visuele handicap.
• De registratieprocedure was omslachtig en niet altijd erg toegankelijk voor personen met een handicap.

De NHRPH interpelleerde Minister Lalieux en Minister Gilkinet over deze problematiek. Daarop startte Minister Lalieux een dialoog met de verschillende verenigingen van steden en gemeenten van België, de Kruispuntbank, de FOD Sociale zekerheid, de NHRPH, Unia en andere stakeholders. Er werd overeengekomen om te streven naar één enkel systeem voor alle gemeentes die wensen deel te nemen. Dat systeem moest zo eenvoudig mogelijk zijn voor de gebruiker.

Na een onderzoeksfase werd een procedure gekozen. Die wordt ontwikkeld door de stad Antwerpen met de financiële steun van de Vlaamse Minister van Binnenlands Bestuur, Bestuurszaken, Inburgering en Gelijke Kansen, mevrouw Gwendolyn Rutten. De website/app die nu in ontwikkeling is heet handyPark.be (niet te verwarren met Handi2Park, het systeem ter controle van de geldigheid van parkeerkaarten van personen met een handicap). Momenteel bedraagt de toegankelijkheid van de applicatie al WCAG AA (Web Content Accessibility Guidelines), maar er wordt gestreefd naar WCAG AAA.

In een persbericht van 7 december 2023 communiceerde Minister Lalieux over Een oplossing om de digitale controle van parkeerkaarten voor mensen met een handicap te verbeteren en onterechte boetes door het gebruik van scan cars te voorkomen. Er was ook een persvoorstelling van de plannen.

Die presentatie is ook gegeven aan de leden van de plenaire vergadering van de NHRPH van 18/12/2023 door de heer Guido Slangen van het Autonoom Gemeentebedrijf Mobiliteit en Parkeren van de stad Antwerpen. De hierna volgende informatie over het project is grotendeels gebaseerd op die presentatie.

Het project telt vele federale, regionale en lokale partners, waaronder Brulocalis, de FOD Sociale Zekerheid, Minister Lalieux, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, de Belgische Lokale Besturen, de Union des Villes et Communes de Wallonie, Stad Antwerpen, Stad Brussel, het Agentschap Binnenlands Bestuur Vlaanderen, Unia en de NHRPH.

Aangezien parkeercontrole een lokale bevoegdheid is, beslissen de steden en gemeentes over de aanpak. Zij kunnen dus niet worden verplicht tot deelname aan het project. Ondertussen zouden de grotere Vlaamse steden al toegezegd hebben om deel te nemen aan het project, net als Brussel, Luik, Namen en Charleroi. Verwacht wordt dat er nog zullen volgen.

Volgens de huidige planning zal het project live gaan in het najaar van 2024. In de eerste fase gebeurt dat slechts in enkele steden en gemeentes, zodat kinderziektes kunnen worden weggewerkt voor een ruimere implementatie. In afwachting van de implementatie van de procedure is de gemeentes gevraagd om geen nieuwe initiatieven te nemen op het vlak van de parkeercontrole.

B. Doelstellingen

Het project heeft als bedoeling om een vlot, onmiddellijk en onbeperkt wisselen tussen nummerplaten toe te laten, want ongeveer 30% van de houders van een parkeerkaart voor personen met een handicap rijden niet altijd met dezelfde wagen (mee). Aan de kust ligt dat percentage nog hoger. De meeste huidige registratiesystemen laten maar 2 nummerplaten toe. Daarbij kwam nog dat het wisselen tussen nummerplaten in sommige steden en gemeenten meerdere werkdagen op zich kon laten wachten.

Een andere motivatie voor het project is het tegengaan van fraude met de parkeerkaarten. Een registratie met ongeldige parkeerkaarten is in principe niet mogelijk: vervallen kaarten kunnen niet meer worden gebruikt in dit systeem. Ook kan een parkeerkaart nooit voor meer dan één parkeerbeurt tegelijk worden gebruikt. Wanneer een gebruiker een parkeerrecht wil laten ingaan terwijl er al een lopende parkeerbeurt is geregistreerd voor die kaart, dan krijgt de gebruiker daar een melding van. De persoon kan op dat moment niet parkeren met de kaart, maar wel de nodige stappen ondernemen tegen het misbruik, zoals het laten annuleren van de gecompromitteerde account.

C. Procedure

De applicatie vertrekt van een sterke authenticatie via eID of Itsme. Bij de eerste registratie wordt een account gecreëerd voor die persoon via een versleutelde unieke relatie tussen aanmelder en kaartnummer. Hierbij wordt de GDPR gerespecteerd. Personen die dat wensen kunnen zich hiervoor laten bijstaan aan het loket van een deelnemende stad of gemeente.

Eens de persoon een account en een unieke code heeft, verlopen de volgende authenticaties eenvoudiger.

Het is ook mogelijk om na eerste aanmelding een andere code te kiezen, zoals een eigen, vlotter te onthouden code of een biometrische herkenning, zoals een vingerafdruk.

De webapplicatie onthoudt de laatste 5 gebruikte nummerplaten, wat het wisselen tussen auto’s vereenvoudigt. Ook nieuwe nummerplaten zijn steeds mogelijk.

De applicatie is beschikbaar in 4 talen: Nederlands, Frans, Duits en Engels. Ook buitenlanders in het bezit van een geldige parkeerkaart voor personen met een handicap kunnen gebruik maken van deze procedure.

De procedure maakt een onderscheid tussen het lange parkeerrecht en een kort parkeerrecht. Het lange parkeerrecht is gekoppeld aan de geldigheid van de parkeerkaart. Voor personen die steeds hetzelfde voertuig gebruiken – bijvoorbeeld een eigen al dan niet aangepast voertuig of de wagen van een vaste begeleider – volstaat het lange parkeerrecht. Ook dit recht kan worden aangepast indien nodig, bijvoorbeeld bij vervanging van de wagen.

Het korte parkeerrecht is van toepassing wanneer een persoon met verschillende wagens (mee)rijdt. Het korte parkeerrecht duurt maximaal een dag. Een persoon kan gebruik maken van meerdere korte parkeerrechten per dag, bijvoorbeeld bij verschillende parkeerbeurten. Het korte parkeerrecht schort het lange parkeerrecht tijdelijk op. Het lange parkeerrecht hervat automatisch na het eindigen van het kort parkeerrecht. Een kort parkeerrecht kan worden geactiveerd per sms.

De database met de parkeerrechten is beschikbaar voor alle handhavende instanties. Dit gebeurt met respect voor de bescherming van privacy. De instanties kunnen via deze database nummerplaten controleren. De database zal geregeld opgefrist worden. Daarbij worden de kaartnummers die niet meer in gebruik (mogen) zijn verwijderd uit de database.

Er is ook sprake van het toekennen van speciale parkeerrechten aan de erkende mantelzorgers die zijn opgenomen in de database van Tria. Die koppeling zal later gebeuren.

A. Wat betreft het principe

De NHRPH is nooit vragende partij geweest voor parkeercontroles met scan cars. Voor de NHRPH zou het plaatsen van de geldige parkeerkaart achter de voorruit voldoende moeten zijn, zoals ook wettelijk is vastgelegd. Het parkeerrecht is gelinkt aan de parkeerkaart, niet aan de nummerplaat.

Desalniettemin waardeert de NHRPH het dat er wordt gezocht naar een eenvoudige en toegankelijke oplossing voor personen met een handicap. De NHRPH wijst er wel op dat geldig parkeren met de nieuwe procedure moeilijker en omslachtiger wordt voor personen met een handicap. Reglementair is deze extra procedure niet nodig.

⇒ In ieder geval eist de NHRPH dat de procedure toegankelijk is voor alle personen met een handicap.

B. Wat betreft de uitvoering

De NHRPH vraagt om meerdere toegankelijke kanalen - digitaal en fysiek - te voorzien voor de eerste registratie en voor het wijzigen van de nummerplaat bij het gebruik van een andere wagen.

• Een persoon met een handicap moet een andere nummerplaat kunnen ingeven via meerdere digitale dragers. De sms-functie lijkt voor de meeste personen met een handicap de handigste oplossing.
• Ook het fysieke gemeenteloket is belangrijk en moet een mogelijkheid blijven, zeker voor mensen die niet (goed) kunnen werken met digitale oplossingen.
• Het signaleren van een andere nummerplaat moet ook telefonisch mogelijk zijn.
• De kaarthouder moet zich desgewenst kunnen laten bijstaan bij het registreren van het parkeerrecht en bij het aanpassen van de nummerplaat.
• Bij de identificatie via Itsme duikt er een hindernis op voor sommige personen met een handicap. De app vraagt bij het inschrijven een persoonlijk bankrekeningnummer. Echter, o.a. personen onder voorlopig bewind hebben geen persoonlijke bankrekening.

De NHRPH zit nog met vragen:

• Geldt de aangekondigde procedure enkel voor parkeren buiten de blauwe zones en de voorbehouden plaatsen?
• Is er nog een rol weggelegd voor de parkeerautomaten?
• Hoe zal er worden gecommuniceerd over deze procedure?
• Hoe worden buitenlanders met een Europese parkeerkaart bereikt?
• Kan de registratie ook na het parkeren nog gebeuren, en zo ja, hoe lang erna? Dit kan handig zijn bij dringende interventies en bij last minute beslissingen. In Antwerpen zou de controle van het parkeerrecht pas na 24 uur gebeuren. Dat kan een manier zijn om onterechte boetes te voorkomen.

⇒ De NHRPH vraagt dat er voldoende aandacht wordt besteed aan de communicatie rond de lancering van de app en het gebruik ervan, niet enkel naar personen met een handicap, maar ook naar de andere autogebruikers. Tijdens de soft launch (dit najaar, in een beperkt aantal steden en gemeenten) is een beperkte informatiecampagne nodig in de betrokken gemeentes. Na deze proefperiode en het wegwerken van eventuele kinderziektes is een ruime informatiecampagne nodig naar het brede publiek.

C. Wat betreft de aanpak van fraude

De NHRPH vindt fraudebestrijding belangrijk en waardeert de intentie om geregeld de database aan te passen om zo vervallen parkeerkaarten uit het systeem te verwijderen.

Toch heeft de NHRPH bedenkingen.

• Wanneer iemand onrechtmatig gebruik zou maken van het parkeerrecht van een persoon met een handicap, kan de kaarthouder tijdens het onrechtmatige gebruik zelf geen gebruik meer maken van zijn parkeerrecht. Hij kan dat dan enkel via het gemeenteloket rechtzetten.
• Wanneer de overtreders mensen uit de omgeving van de persoon met een handicap zijn, zal de persoon het misbruik waarschijnlijk niet melden.

In beide gevallen is de persoon met een handicap het slachtoffer.

⇒ De NHRPH wenst dat overtreders zwaar worden bestraft.

D. Wat betreft de procedure voor mantelzorgers

De NHRPH vernam dat ook erkende mantelzorgers speciale parkeervoorwaarden kunnen krijgen in het kader van de dienstverlening aan de personen met een handicap. Hiervoor zou de bestaande Tria-databank met geregistreerde mantelzorgers gebruikt worden. Positief is dat dit de erkenning van mantelzorg een boost kan geven. De NHRPH heeft hier enkele vragen bij:

• Over welke mantelzorgers gaat het ? Enkel over de mantelzorgers beschreven in het koninklijk besluit tot uitvoering van de wet van 12 mei 2014 betreffende de erkenning van de mantelzorger en de toekenning van sociale rechten aan de mantelzorger?
• Wat als de gegevens ontbreken in de Tria-databank?
• Gaat het in de context van de mantelzorgers enkel over het parkeren buiten de blauwe zone met een vergelijkbaar parkeerrecht als personen met een handicap?
• Is deze procedure enkel geldig in het kader van hun taak als mantelzorger? Hoe te controleren?
• Gaat het hier over een persoonlijk parkeerrecht voor mantelzorgers dat volledig losstaat van de parkeerkaart?
• Het gaat hier toch niet over het gebruik van de parkeerkaart van een persoon met een handicap wanneer de persoon niet wordt vervoerd?
• Staat deze optie ook open voor andere mensen uit de thuiszorg?

⇒ De NHRPH herinnert eraan dat het gebruik van de parkeerkaart voor personen met een handicap strikt beperkt is tot het vervoer van de persoon met een handicap De kaart mag enkel gebruikt worden voor het vervoer van de persoon met een handicap.

E. Wat betreft de bevoegdheden

De grote verscheidenheid van gemeentelijke verkeersreglementen m.b.t. het parkeerbeleid voor kaarthouders zorgt al zeer lang voor rechtsonzekerheid. In sommige gemeentes mag je met de kaart gratis parkeren buiten de blauwe zones en buiten de voorbehouden plaatsen, op andere moet er toch worden betaald of is de parkeertijd zeer beperkt.

De personen met een handicap kunnen niet worden geacht alle gemeentelijke parkeerreglementen te kennen. Het is ook niet altijd duidelijk waar de ene gemeente eindigt en de andere begint. Personen met een handicap moeten voorlopig dus eigenlijk bij elke parkeerbeurt de website van de respectieve gemeente bezoeken of de gemeente telefoneren. De verschillende systemen die gemeentes ontwikkelden voor de registratie van personen met een handicap vergroten de onduidelijkheid nog. Bovendien kunnen gemeentes beslissen om niet aan het hier besproken project deel te nemen en hun eigen koers te varen met een eigen parkeerreglement.

⇒ De NHRPH wil rechtszekerheid. Personen met een handicap moeten ondubbelzinnig en gemakkelijk hun rechten kennen. De NHRPH wenst daarom een uniforme benadering voor heel België waarbij personen met een handicap mits gebruik van hun parkeerkaart in alle gemeentes voor onbepaalde tijd gratis kunnen parkeren zonder dat ze daarvoor een moeilijke registratieprocedure moeten doorlopen. Bij voorkeur wordt dit wettelijk verankerd.

Mogelijk biedt de toekomstige EU-richtlijn inzake European Disability Card (EDC) en Europese parkeerkaart voor personen met een handicap (zie advies 2023/26) op dit vlak perspectieven. Daarbij benadrukt de NHRPH dat de Europese parkeerkaart en de European Disability Card twee zeer verschillende kaarten zijn met een verschillend toepassingsgebied:

• De Europese parkeerkaart voor personen met een handicap heeft relatief strenge toekenningscriteria en bevindt zich bij gebruik achter de voorruit van de geparkeerde wagen.
• De European Disability Card is een Europese kaart met ruimere erkenningscriteria dan de parkeerkaart. De EDC bewijst dat de drager in zijn of haar land erkend is als persoon met een handicap. Op vertoon van de EDC kan een persoon met een handicap toegang tot bepaalde maatregelen, aanpassingen en compensaties krijgen in deelnemende EU-landen. De persoon moet de kaart dus bij zich hebben.

De NHRPH vindt het belangrijk dat deze twee kaarten ook aparte kaarten blijven. De toekenningsvoorwaarden voor de EDC zijn lichter dan die van de parkeerkaart. De EDC mag dan ook nooit dienst doen als parkeerkaart voor personen met een handicap.

F. Wat betreft het overleg met de handicapsector

De NHRPH waardeert het dat er een breed overleg met de verschillende stakeholders – waaronder de handicapsector – heeft plaatsgevonden voor het vinden van een breedgedragen oplossing. Het is wel jammer dat dat pas gebeurde toen de introductie van de scan cars al lang een feit was en personen met een handicap ondertussen jarenlang onterecht werden beboet.

⇒ De NHRPH vraagt de bevoegde instanties om rekening te houden met dit advies en eist betrokken te blijven bij de evolutie van dit dossier.