Advies 2022/26

Advies nr. 2022/26 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) over de oprichting van een pool van gebarentolken, uitgebracht op 28 september 2022 na raadpleging van de NHRPH-leden per mail van 27 september 2022 wegens het uiterst dringende verzoek van de directeur-generaal van de DG Personen met een handicap van de FOD Sociale Zekerheid.

Advies op verzoek van de heer Yves De Smedt, directeur-generaal van de DG Personen met een handicap van de FOD Sociale Zekerheid (mail van 26 september 2022).

1. ADVIES BESTEMD

• Voor opvolging aan de heer Yves De Smedt, directeur-generaal van de DG Personen met een handicap van de FOD Sociale Zekerheid
• Ter informatie aan mevrouw Karine Lalieux, Minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met Personen met een handicap, Armoedebestrijding en Beliris
• Ter informatie aan Unia
• Ter informatie aan het UNCRPD-coördinatiemechanisme
• Ter informatie aan de federale ombudsman

2. ONDERWERP

In juli 2021 keurde de Ministerraad het federaal actieplan handicap goed. Met dit plan engageert de regering zich ertoe om het gebruik van gebarentaal op haar persconferenties te veralgemenen (hoofdmaatregel 32) en een pool van gebarentolken op te zetten die ter beschikking kan staan van burgers die een beroep moeten doen op federale en administratieve diensten (maatregel 29).

3. ANALYSE

In de nota aan de Ministerraad staat dat de FOD Sociale Zekerheid reeds de opdracht kreeg een kaderakkoord op te stellen voor de federale regering. Een behoeftebevraging hiervoor werd voorgelegd aan het Strategisch Federaal Aankoopoverleg (SFA); een aantal overheidsdiensten hebben hun deelname aan dit federaal kaderakkoord bevestigd. De nodige voorbereidingen voor het federaal kaderakkoord zijn lopende en de gunning ervan is voorzien voor het najaar van 2022.

De Minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met Personen met een handicap, Armoedebestrijding en Beliris, zal de Ministerraad verzoeken hiervoor een jaarlijks budget van 177.817 euro vrij te maken met als doel het ter beschikking stellen van gebarentolken:

• aan de regering voor persconferenties;
• aan de deelnemende overheidsdiensten in het kader van de rechtstreekse dienstverlening aan de burgers;
• voor vergaderingen van de deelnemende overheidsdiensten en de NHRPH.

4. ADVIES

Als algemeen principe staat de NHRPH positief tegenover het structurele gebruik van gebarentaal op persconferenties en in contacten tussen de overheid en de burgers.

De NHRPH wil evenwel erop wijzen dat het uitgangspunt van de nota aan de Ministerraad – gebarentaal is een taal die doven en slechthorenden gebruiken om met elkaar én met de horende wereld te communiceren – verkeerd is. De groep personen met een auditieve handicap is een heterogene groep:

(1) Slechthorende personen communiceren door middel van gesproken taal met behulp van hun hoortoestellen (eventueel met FM-apparaat) en het zien van spraak (liplezen).

(2) Er zijn ook dove personen (gehoorverlies van meer dan 90 decibel) die met behulp van hun hoortoestellen of cochleair implantaat (eventueel aangevuld met een FM-apparaat) en het zien van spraak communiceren door middel van gesproken taal.

(3) Een derde groep dove personen (gehoorverlies van meer dan 90 decibel) draagt doorgaans geen hoortoestellen en communiceert met gebarentaal.

Wordt met deze maatregel de inclusie van deze heterogene groep van personen met een auditieve handicap beoogd, dan moeten de maatregelen worden gedifferentieerd:

Groepen 1 en 2 zullen in de regel GEEN gebruik maken van een gebarentolk. Zij begrijpen de gesproken taal en gebruiken een FM-systeem (wanneer de spreker verder weg is) en bij ondertiteling, bijvoorbeeld bij persconferenties.
Voor groep 3 is een gebarentolk een goede oplossing met het oog op inclusie.
Deze differentiatie is cruciaal voor de inclusie van alle personen met een auditieve handicap.

De NHRPH heeft geen informatie over de omvang van het project. Is het enkel voor de FOD Sociale Zekerheid? Is het een ‘gemeenschappelijke pot’ voor alle persconferenties? En de noden van alle deelnemende overheidsdiensten? Hoeveel nemen er momenteel deel? Welke? Welke aanvragen komen in aanmerking en wat zijn de richtlijnen voor de toewijzing? Op welke diensten zullen de betrokken burgers kunnen rekenen? Enzovoort. Gelet op al deze vragen is het moeilijk te zeggen of het vrijgemaakte budget toereikend zal zijn. 

De NHRPH vestigt de aandacht op het tekort aan gebarentolken. De NHRPH herinnert er ook aan dat naast deze maatregel met name in Brussel en Wallonië de opleiding gebarentaal moet worden bevorderd.

Voorts wijst de NHRPH erop dat er een urenquotum voor personen bestaat. De NHRPH vraagt de bevestiging dat de tijd die aan dit initiatief wordt besteed boven op dit urenquotum komt.

De NHRPH herinnert eraan dat België drie taalgemeenschappen telt en dat de burgers kunnen vragen in het Duits te worden aangesproken.