Advies 2022/20
Advies nr. 2022/20 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) over het voorontwerp van wet houdende wijziging van de wet van 13 juni 2005 betreffende de elektronische communicatie, ter gedeeltelijke omzetting van Richtlijn (EU) 2019/882 van het Europees Parlement en de Europese Raad van 17 april 2019 betreffende de toegankelijkheidsvoorschriften voor producten en diensten, en het ontwerp van koninklijk besluit houdende wijziging van het koninklijk besluit van 25 maart 2016 betreffende het op de markt aanbieden van radioapparatuur, uitgebracht op de plenaire vergadering van 16 mei 2022.
Advies op initiatief van de NHRPH.
1. ADVIES BEZORGD
- Voor opvolging aan Mevrouw Petra De Sutter, Vice-eersteminister en minister van Ambtenarenzaken, Overheidsbedrijven, Telecommunicatie en Post
- Ter informatie aan Mijnheer Alexander De Croo, Eerste Minister,
- Ter informatie aan mevrouw Karine Lalieux, Minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met Personen met een handicap, Armoedebestrijding en Beliris
- Ter informatie aan Unia
- Ter informatie aan het UNCRPD-coördinatiemechanisme
- Ter informatie aan de federale ombudsman
2. ONDERWERP
Op 10 mei heeft het BIPT op verzoek van Vice-eersteminister Petra De Sutter een raadpleging gelanceerd over de omzetting van Richtlijn 2019/882 betreffende de toegankelijkheidsvoorschriften voor producten en diensten.
3. ANALYSE
De documenten die ter raadpleging worden voorgelegd, staan op de website van het BIPT: https://www.bipt.be/index.php/operatoren/publicatie/raadpleging-over-de-omzetting-van-richtlijn-2019882-betreffende-de-toegankelijkheidsvoorschriften-voor-producten-en-diensten
Het voorontwerp van wet voegt een artikel in de bestaande regelgeving in om toegankelijkheidsvoorschriften te kunnen toepassen op bepaalde soorten radioapparatuur:
- gewone computerapparatuur voor consumenten en besturingssystemen voor die apparatuur;
- betaalterminals voor zelfbediening;
- geldautomaten voor zelfbediening;
- ticketautomaten voor zelfbediening;
- incheckautomaten voor zelfbediening;
- interactieve informatieverstrekkende zelfbedieningsterminals, met uitzondering van terminals die als geïntegreerde delen van voertuigen, luchtvaartuigen, schepen of rollend materieel zijn geïnstalleerd;
- eindapparatuur voor gebruik door consumenten, met interactieve computerfuncties, die gebruikt wordt voor elektronische-communicatiediensten;
- eindapparatuur voor gebruik door consumenten met interactieve computerfuncties voor toegang tot audiovisuele mediadiensten;
- e-lezers.
De aanbieders van elektronische-communicatiediensten ontwikkelen de elektronische-communicatiediensten overeenkomstig de toegankelijkheidsvoorschriften en maken ze toegankelijk voor eindgebruikers met een handicap. De Koning stelt de toegankelijkheidsvoorschriften en -voorwaarden vast.
Het voorontwerp van wet voorziet eveneens in een uitzonderingsmechanisme, volgens hetwelk fabrikanten, gemachtigden, importeurs en distributeurs onder bepaalde voorwaarden vrijgesteld worden van de toegankelijkheidsvoorschriften. Er wordt bepaald dat de Koning de criteria vaststelt die het mogelijk maken het bestaan vast te stellen van een onevenredige last voor deze fabrikanten, gemachtigden, importeurs en distributeurs. Deze toegankelijkheidsvoorschriften gelden enkel voor zover de naleving ervan:
- geen ingrijpende wijziging vereist, resulterend in een fundamentele wijziging van de wezenlijke aard van de radioapparatuur, en
- geen onevenredige last oplevert voor fabrikanten, gemachtigden, importeurs en distributeurs ten aanzien van de door de Koning vastgestelde criteria.
Fabrikanten, gemachtigden, importeurs en distributeurs voeren een beoordeling uit om te kunnen bepalen of het naleven van de toegankelijkheidsvoorschriften een van de in het tweede lid bedoelde gevolgen met zich brengt. Zij documenteren hun beoordeling en bewaren alle relevante resultaten gedurende een periode van vijf jaar nadat de betrokken radioapparatuur voor het laatst op de markt is aangeboden. Op verzoek van het Instituut bezorgen ze het een exemplaar van de beoordeling.
Indien de fabrikanten, gemachtigden, importeurs en distributeurs uit andere bronnen dan hun eigen middelen financiering ontvangen ter verbetering van de toegankelijkheid, ongeacht of het om publieke of particuliere financiering gaat, kunnen zij geen beroep doen op het bestaan van een onevenredige last.
De voorgestelde tekst verduidelijkt ook dat deze voorschriften geen betrekking hebben op micro-ondernemingen, d.w.z. ondernemingen met minder dan tien werknemers en een jaaromzet of een jaarlijks balanstotaal van ten hoogste 2.000.000 euro.
De wet treedt in werking op 28 juni 2025.
Het voorontwerp van koninklijk besluit bepaalt dat radioapparatuur zodanig moet worden ontworpen en geproduceerd dat de apparatuur het te verwachten gebruik door personen met een handicap zo veel mogelijk bevordert, en dat de radioapparatuur vergezeld moet gaan - waar mogelijk in of op de radioapparatuur zelf - van toegankelijke informatie over de werking en de toegankelijkheidsfuncties ervan.
Het bepaalt dat aan de volgende toegankelijkheidsvoorschriften moet worden voldaan voor
- informatie over het gebruik van de radioapparatuur die op de radioapparatuur zelf is aangebracht (etiketten, instructies en waarschuwingen) en die:
- beschikbaar wordt gesteld via meer dan een zintuiglijk kanaal;
- gepresenteerd wordt op een begrijpelijke manier;
- gepresenteerd wordt aan een voor de gebruikers waarneembare manier;
- gepresenteerd wordt met gebruikmaking van lettertypes in geschikte grootte en vorm, rekening houdend met de te verwachten gebruiksomstandigheden, alsmede met gebruikmaking van voldoende contrast en een aanpasbare letter-, regel- en alinea-afstand;
- wat de inhoud betreft, weergegeven wordt in tekstformats die in alternatieve hulpformats kunnen worden omgezet, zodat zij op verschillende manieren en via meer dan één zintuiglijk kanaal kunnen worden aangeboden;
- vergezeld wordt van een alternatieve weergave van niet-tekstuele inhoud;
- vergezeld wordt van een beschrijving van de gebruikersinterface van de radioapparatuur (gebruik, bediening en terugkoppeling, invoer en uitvoer);
- instructies voor het gebruik van radioapparatuur, indien die niet op de radioapparatuur zelf zijn aangebracht, maar worden aangeboden bij het gebruik van de radioapparatuur of op een andere wijze, zoals via een website, onder meer m.b.t. de toegankelijkheidsfuncties van de radioapparatuur, hoe ze geactiveerd worden en de interoperabiliteit ervan met hulpvoorzieningen, en die bij het in de handel brengen openbaar beschikbaar moeten worden gesteld – dit zijn dezelfde voorschriften als in het vorige punt;
- ontwerp van de gebruikersinterface en van de functionaliteit, vermits de radioapparatuur, met inbegrip van zijn gebruikersinterface, kenmerken, elementen en functies moet bevatten waardoor personen met een handicap toegang kunnen hebben tot de radioapparatuur, en de radioapparatuur kunnen waarnemen, bedienen, begrijpen en controleren, rekening houdend met een aantal verwachtingen van gebruikers die lijden aan een fysieke, zintuiglijke of intellectuele beperking;
- ondersteunende diensten (helpdesks, callcenters, technische ondersteuning, bemiddelings- en opleidingsdiensten), die via toegankelijke communicatiemethoden informatie verstrekken over de toegankelijkheid van de radioapparatuur en de compatibiliteit ervan met hulptechnologieën.
De audiovisuele mediadiensten worden door middel van evenredige maatregelen voortdurend en in toenemende mate toegankelijker gemaakt voor personen met een handicap die lijden aan een visuele of auditieve beperking.
Noodinformatie, met inbegrip van openbare mededelingen en aankondigingen bij natuurrampen, die via audiovisuele mediadiensten beschikbaar wordt gesteld aan het publiek, moet worden verstrekt op een wijze die toegankelijk is voor personen met een handicap die lijden aan een visuele of auditieve beperking.
Een enkel, gemakkelijk toegankelijk, ook voor personen met een handicap met een visuele of auditieve beperking, en openbaar beschikbaar onlinecontactpunt wordt opgericht om informatie te verstrekken en klachten te ontvangen betreffende toegankelijkheidskwesties.
Het ontwerp van KB treedt in werking op 28 juni 2025.
4. ADVIES
De NHRPH betreurt ten zeerste dat er voor het opstellen van deze regelgeving helemaal niet met de NHRPH overlegd werd.
De NHRPH geeft een ronduit negatief advies over de inhoud en de draagwijdte ervan: de regelgeving draagt de kiemen voor uitsluiting van personen met een handicap van digitale diensten en goederen in zich, terwijl de Richtlijn juist tot doel had deze toegankelijker te maken voor personen met een handicap.
In aansluiting op de reeds uitgebrachte adviezen over de European Accessibility Act kan de NHRPH alleen maar vaststellen dat de Belgische wetgever heeft gekozen voor een minimalistische omzetting van de Richtlijn: de voorziene uitzonderingen (geen onevenredige last van de aanpassing en niet van toepassing op micro-ondernemingen) zullen de meeste diensten de facto niet toegankelijk maken. In plaats van inclusief wordt digitalisering wellicht in toenemende mate onbereikbaarder en een hel voor personen met een handicap. Uitzonderingen worden elders voor niet toegelaten om veiligheidsredenen; waarom dan wel als het om toegankelijkheid gaat?
De voorgestelde teksten zijn in strijd met het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, dat België nochtans in 2009 heeft bekrachtigd. Zij druisen ook in tegen artikel 22ter van de Grondwet (april 2021): iedere persoon met een handicap heeft recht op volledige inclusie in de samenleving, met inbegrip van het recht op redelijke aanpassingen. De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen de bescherming van dat recht.
De NHRPH herinnert eraan dat zowel het in het regeerakkoord als in het federaal actieplan handicap wordt geijverd voor een inclusieve samenleving voor personen met een handicap. De omzetting van de Richtlijn had een springplank kunnen zijn, maar is op een fiasco uitgelopen.
We moeten streven naar een duidelijke, concrete en bindende normalisatie van de toegankelijkheid, anders blijft het een ideaal zonder echte inhoud.
De NHRPH vreest het ergste voor 28 juni 2025, wanneer er niet-toegankelijke producten en diensten met een lange levensduur op de markt zullen komen.