Advies 2018/04

Advies verstrekt op initiatief van de NHRPH.

Om de continuïteit van de activiteiten van de NHRPH en het BDF (Belgian Disability Forum) te waarborgen, moeten deze twee organen over een efficiënt secretariaat kunnen beschikken.

In 2017 bracht de NHRPH 19 adviezen uit. In datzelfde jaar publiceerde de Raad een zeer gedetailleerde positienota over het zorg- en begeleidingskader dat tegemoetkomt aan de noden van personen met een handicap en patiënten met een chronische aandoening.

De Raad doet echter veel meer dan adviezen formuleren. De afgelopen tien jaar heeft de Raad zich, op verzoek van het beleid of op initiatief van zijn leden, gebogen over alle actuele of principiële kwesties (met betrekking tot de federale bevoegdheden) die (mogelijks) van invloed zijn op de autonomie en participatie van personen met een handicap in de samenleving. 

De NHRPH is tevens het belangrijkste aanspreekpunt van het BDF voor alle Europese dossiers die in België geïmplementeerd moeten worden. Zo wordt de NHRPH opgeroepen zijn standpunten kenbaar te maken in een zeer breed domein dat betrekking heeft op het recht op gezondheid, werk en inkomen, de strijd tegen armoede en uitsluiting, het politieke leven en justitie, mobiliteit, enz.

De NHRPH heeft erkenning gekregen als een belangrijke speler binnen het maatschappelijk middenveld en is een forum geworden waar overheid en personen met een handicap elkaar ontmoeten. Dankzij regelmatige contacten met verschillende actoren (beleidscellen, de DG Personen met een handicap, NMBS, UNIA, ...) slaagt de Raad erin om de juiste mensen samen te brengen, problemen op te sporen, oplossingen voor te stellen en zo bij te dragen tot de politieke besluitvorming.

De NHRPH wordt regelmatig door diverse actoren op het terrein verzocht om als partner samen te werken aan specifieke projecten en om als deskundige inzake de autonomie en inclusie van mensen met een handicap deel te nemen aan tal van externe comités en/of werkgroepen.

Daarnaast is de NHRPH vertegenwoordigd in verschillende organen, al dan niet officieel. In 2017, bijvoorbeeld, namen leden van de Raad van de NHRPH en/of het BDF deel aan 173 vergaderingen, die telkens door het secretariaat werden voorbereid en opgevolgd. Waar mogelijk wordt het lid van de NHRPH of van het BDF vergezeld door een lid van het secretariaat.

De huidige sterktes van de NHRPH zijn de volgende:

• De NHRPH heeft een officiële structuur en een wettelijk statuut (artikel 20 van de wet van 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan personen met een handicap; koninklijk besluit van 9 juli 1981 tot oprichting van een Nationale Hoge Raad voor personen met een handicap);
• Dankzij zijn aanhechting bij de DG Personen met een handicap (DGHAN) van de FOD Sociale Zekerheid, zoals bepaald in artikel 1 van het koninklijk besluit van 9 juli 1981 tot oprichting van een Nationale Hoge Raad voor Personen met een handicap, staat de Raad dicht bij de wereld van de handicap, maar is tegelijk zijn autonome werking gewaarborgd;
• De NHRPH heeft belangrijke banden met andere instanties. Hij werkt samen met verschillende instellingen (op regionaal, federaal, interfederaal, Europees en internationaal niveau), maar is ook - officieus of officieel - vertegenwoordigd in verscheidene van deze instellingen. De Raad is met name officieel vertegenwoordigd in de Begeleidingscommissie van UNIA, de Begeleidingscommissie voor de aanwerving van personen met een handicap (BCAPH), het Raadgevend Comité van de treinreizigers, de Federale Commissie voor de verkeersveiligheid en de Technische Raad voor rolstoelen van het RIZIV;
• De NHRPH heeft momenteel een politiek secretariaat, maar dan in de zin van "Politeia" en niet van "Politikè": het gaat om een team dat sterk gespecialiseerd is op het vlak van handicap, en dus niet alleen om een administratief secretariaat;
• In de praktijk, en om redenen van complementariteit en efficiëntie, meer bepaald om de continuïteit van het beheer van dossiers tussen de verschillende overheidsniveaus te waarborgen, werken de secretariaatsmedewerkers van de NHRPH en het BDF in een en hetzelfde team samen bij de DG Personen met een handicap. Momenteel gaat het om 6 personen: 1 adviseur-generaal (dienstcoördinatie), 4 personeelsleden van niveau A en 1 technicus (beheer van de website en de databanken);
• De leden van het secretariaatsteam zijn hooggekwalificeerd, deskundig, multidisciplinair, beschikbaar en gemotiveerd.

De zwaktes van het secretariaat zijn momenteel de volgende:

• Gelijktijdig vertrek van gekwalificeerd personeel: overplaatsing naar het Waals Gewest van een niveau A op 1 oktober 2017 en pensionering van de adviseur-generaal en de technicus op 1 oktober 2018;
• Een onevenwichtige verdeling tussen de taalrollen bij het secretariaat: slechts één Nederlandstalige tegenover vijf Franstaligen;
• In het kader van de overheveling van bevoegdheden naar aanleiding van de zesde staatshervorming en het aangekondigde vertrek van teamleden blijken er verschillende pistes te zijn onderzocht om het secretariaat van de NHRPH en het BDF aan te hechten bij andere structuren dan de DGHAN.

De taken die door het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (UNCRPD) zijn toegewezen aan de NHRPH als een belangrijke speler in het maatschappelijk middenveld, moeten formeel worden erkend en strikt worden uitgevoerd. In dit kader worden verschillende mechanismen/organen met telkens een specifieke rol gedefinieerd én is het noodzakelijk dat deze fysiek totaal gescheiden blijven: het middenveld (met name de NHRPH - art. 33.3 en art. 4.3), het federaal contactpunt (momenteel bij de DG Sociaal Beleid van de FOD Sociale Zekerheid - art. 33.1), het coördinatiemechanisme (momenteel bij de DG Sociaal Beleid van de FOD Sociale Zekerheid - art. 33.1) en het onafhankelijk mechanisme (momenteel UNIA - art. 33.2).

Het secretariaat van de Raad moet derhalve uitsluitend ten dienste staan van zijn beheersorganen en ten opzichte van de administratie volledig onafhankelijk zijn in zijn politieke werking (zoals hierboven gedefinieerd) ten opzichte van de administratie; het kan derhalve op geen enkele wijze deel uitmaken van de structuren waarin de punten 33.1 en 33.2 van het verdrag voorzien. Het gaat om zijn geloofwaardigheid ten aanzien van al zijn gesprekspartners.

In dit verband kan de NHRPH de aankondiging van de directeur-generaal van DGHAN, nl. dat het secretariaat van de Raad binnen de DG zal blijven met behoud van zijn huidige onafhankelijkheid, enkel toejuichen. De Raad dringt er sterk op aan dat de politieke overheid zich achter deze beslissing schaart.   

De NHRPH moet ook doeltreffend zijn. Artikel 4.3 van het UNCRPD bepaalt als volgt: “Bij de ontwikkeling en implementatie van wetgeving en beleid tot uitvoering van dit verdrag en bij andere besluitvormingsprocessen betreffende aangelegenheden die betrekking hebben op personen met een handicap, plegen de staten die partij zijn nauw overleg met personen met een handicap, met inbegrip van kinderen met een handicap, en betrekken hen daar via hun representatieve organisaties actief bij.”

Sinds de ratificering van de UNCRPD door België hebben de opeenvolgende federale regeringen zich er bijvoorbeeld toe verbonden om handistreaming toe te passen bij de ontwikkeling van hun beleid en acties, én de NHRPH te erkennen als een representatieve gesprekspartner van de belangen van personen met een handicap en hun families.

De kracht van de NHRPH ligt in de doeltreffendheid van het secretariaat. Het secretariaat analyseert en onderzoekt de dossiers zodat de organen van de NHRPH geïnformeerde standpunten kunnen innemen. Hij dringt er daarom met klem op aan dat op zijn minst de teamleden van het Secretariaat die de DG Personen met een handicap verlaten hebben of zullen verlaten, worden vervangen door even bekwame en gemotiveerde medewerkers.

Deze oplossing moet duurzaam zijn, gezien de leertijd die nodig is voor de verschillende functies die moeten worden ingevuld.

Nieuwe medewerkers moeten ook zo snel mogelijk in dienst treden om de kennisoverdracht mogelijk te maken.

Het NHRPH is zich terdege bewust van de budgettaire problemen waarmee de overheid momenteel te kampen heeft, met name wat de personeelsplannen betreft. Hij dringt er daarom ook bij de politieke overheden met klem op aan de nodige beslissingen te nemen om de UNCRPD-beginselen die België heeft geratificeerd, ten uitvoer te leggen. 

• Voor opvolging aan de heer Charles Michel, Eerste Minister;
• Voor opvolging aan de heer Steven Vandeput, Minister van Ambtenarenzaken;
• Voor opvolging aan mevrouw Maggie De Block, Minister van Sociale Zaken;
• Voor opvolging aan mevrouw Sophie Wilmès, Minister van Begroting;
• Voor opvolging aan mevrouw Zuhal Demir, Staatssecretaris voor personen met een handicap;
• Voor opvolging aan de heer Frank Van Massenhove, Voorzitter van de FOD Sociale Zekerheid;
• Ter info aan de heer André Gubbels, Directeur-generaal van de DG PH;
• Ter info aan UNIA;
• Ter info aan het Interfederaal Coördinatiemechanisme.