Advies 2020/10
Advies nr. 2020/10 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) betreffende het rekening houden met de adviesraden van personen met een handicap in het kader van het beheer van de gezondheidscrisis COVID-19, wegens hoogdringendheid uitgebracht op 17/04/2020 na raadpleging van de leden per e-mail van 9 april 2020.
Advies uitgebracht op eigen initiatief.
1. ONDERWERP
De regeringen en overheden beheren de gezondheidscrisis: zij moeten reageren op de uitdagingen, anticiperen op toekomstige problemen en voorzien in de behoeften van alle burgers. Personen met een handicap moeten op zijn minst worden gehoord.
2. ANALYSE
In België is het politieke beleidsmodel een model waaraan de stakeholders deelnemen: de wetgever erkent de actieve rol van de intermediaire instanties (vakbonden, ziekenfondsen, federaties, ...) bij het bepalen van het economische en het sociale leven.
Met de bekrachtiging van het UNCRPD door België in 2009 hebben zowel de parlementen als de regeringen verklaard dat de opbouw van een inclusieve samenleving voor personen met een handicap een hoge prioriteit krijgt. België heeft zonder voorbehoud bevestigd dat het zich ertoe verbindt elk artikel van het Verdrag na te leven.
Artikelen 4.3 en 33.3 van het UNCRPD verplichten de Staten personen met een handicap structureel te betrekken bij de besluitvormingsprocessen door middel van de structuren die hen vertegenwoordigen. Deze rol van vertegenwoordigende en overkoepelende gesprekspartner komt de adviesraden van personen met een handicap toe, zowel op federaal vlak als in de deelgebieden.
Ingevolge het eerste officiële verslag van België in 2014 hebben de VN-deskundigen de zeer duidelijke aanbeveling 10 opgesteld om in de gewesten en gemeenschappen adviesraden op te richten en die de nodige middelen te verschaffen voor opvolging en politieke participatie.
In 2017 heeft België bij de Verenigde Naties in New York opnieuw bevestigd dat het de oprichting en de werkorganisatie van adviesraden voor personen met een handicap in de verschillende politieke entiteiten van het land zal blijven steunen.
In 2019 hebben de VN-deskundigen in het kader van de nieuwe rapportering hierover opnieuw 2 zeer duidelijke vragen aan België gesteld:
- Vraag 3. Gelieve informatie te verstrekken over de maatregelen die genomen werden om de volledige en effectieve deelname van personen met een handicap te verzekeren, via hun vertegenwoordigende organisaties, aan alle fasen van alle wetten en beleidsinstrumenten in verband met handicaps, met inbegrip van het opmaken, de uitvoering en de herziening ervan, alsook andere besluitvormings- en beleidsprocessen, op federaal, gewestelijk en gemeenschapsniveau.
- Vraag 4. Gelieve informatie te verstrekken over de concrete maatregelen die werden genomen om adviesraden op federaal, gewestelijk en gemeenschapsniveau op te richten en hun voldoende middelen toe te wijzen.
Op dit moment kan de situatie van de adviesraden als volgt worden samengevat:
|
Secretariaat |
Overleg |
Initiatief-recht |
"Producten" |
|
|
NHRPH (federaal) |
Beperkt |
Federale regering |
Ja |
Niet-bindende adviezen, positienota's Website |
|
NOOZO (Vlaanderen) |
Ja |
Vlaamse regering |
Ja |
Niet-bindende adviezen, Website |
|
NOOZO is een project dat slechts tot eind 2020 door de Vlaamse regering wordt gefinancierd. Er is geen garantie dat het zal worden verlengd. |
||||
|
Commission wallonne de la personne handicapée - CWPH (Wallonië) |
Deze Commissie bestaat voornamelijk uit vertegenwoordigers van verenigingen die de belangen van personen met een handicap in Wallonië behartigen. Ze verstrekt adviezen, op verzoek of op eigen initiatief, voor de “Conseil wallon de l’action sociale et de la santé” over de opdrachten van deze Raad. Na de oprichting van het “Collège de stratégie et de prospective” (CSP) komt de CWPH sinds 2019 niet meer bijeen. Bovendien
|
|||
|
Conseil de stratégie et de prospective - CSP (Wallonië) |
Het CSP bestaat uit 2 organen: het college voor strategie en toekomstwetenschap en groepen van deskundigen. Alleen het College heeft momenteel een samenstelling: het bestaat uit sociale partners en vertegenwoordigers van de federaties en 2 handicapvertegenwoordigers (op een totaal van 50 leden). Het heeft geen initiatiefrecht. De deskundigengroepen zijn niet samengesteld. |
|||
|
Comité handicap (AVIQ - Wallonië) |
Dit Comité is geen adviesorgaan van verenigingen van PMH en verstrekt geen adviezen over het beleid in verband met PMH. |
|||
|
Conseil consultatif bruxellois francophone de l'aide aux personnes et de la santé https://phare.irisnet.be/service-phare/a-propos-de-nous/conseil-consultatif/ |
Ja Mogelijkheid van dringende virtuele vergadering niet gepland |
Brusselse regering |
Ja |
Adviezen over alle aangelegen- heden met betrekking tot personen met een handicap + bepaalde decreten Niet-bindend Website (pagina van PHARE) |
|
Brusselse Raad voor personen met een handicap - Brussels Hoofdstedelijk Gewest - 2018 |
Onafhankelijke instelling
|
Is betrokken bij het opmaken, de uitvoering en de opvolging van de wetgeving Elke kwestie met betrekking tot de inclusie van personen met een handicap |
Ja |
Adviezen Geen website Geen toegang tot de werkzaam- heden die sinds 2018 zijn uitgevoerd |
|
Franse Gemeenschap |
Geen adviesraad PMH |
|||
|
Duitstalige Gemeenschap |
Geen adviesraad PMH |
|||
|
GGC - Iriscare |
Binnen de Technische Commissie personen met een handicap zijn er 5 verenigingen die PMH vertegenwoordigen die een niet-bindend advies kunnen uitbrengen. Dit advies is echter beperkt tot aanvragen (om verlenging) van de erkenning van de instellingen. Vroeger zetelde een vertegenwoordigend lid in de Beheerraad voor gezondheid en bijstand aan personen, maar om juridische redenen zetelt deze persoon daar niet meer in. |
|||
4. ADVIES
België maakt een grote gezondheidscrisis door: personen met een handicap en hun gezinnen worden op vele levensgebieden geconfronteerd met enorme moeilijkheden - zie de niet-uitputtende lijst in het advies 2020-09. De acute situatie op het gebied van dringende verzorging werd ook aan de kaak gesteld in een advies 2020-08.
In een dergelijke context is het van cruciaal belang dat de behoeften op het terrein snel kunnen worden verzameld en voorgelegd aan de beleidsverantwoordelijken, en omgekeerd moeten de beleidsverantwoordelijken ervoor zorgen dat ze op een passende manier op de behoeften reageren: de communicatie en de uitwisselingen tussen de regeringen en hun respectieve adviesraad voor personen met een handicap moeten daarom vloeiend, regelmatig en gestructureerd verlopen.
De NHRPH stelt vast dat geen enkele adviesraad zijn taak momenteel naar behoren kan vervullen:
- Het NHRPH-secretariaat is al jaren chronisch onderbemand; de minister die het advies ontvangt hoeft zijn beslissing om het advies niet te volgen, niet te motiveren.
- De Waalse adviesfunctie is onduidelijk: Commissie, college, raad, comité handicap: wie doet wat? De functie is niet transversaal en heeft geen mogelijkheid tot initiatief. Ze is nooit bindend. Personen met een handicap zijn over het algemeen niet in de meerderheid bij de vertegenwoordiging.
- NOOZO is een project dat voor 2 jaar wordt gefinancierd: dit is een minimum voor een startperiode en een inwerkperiode. De samenstelling en de werkzaamheden van NOOZO moeten van blijvende aard zijn.
- De Brusselse Raad van PHARE is actief, maar heeft op het moment van de goedkeuring van dit advies nog niet de gelegenheid gehad om bijeen te komen.
- Geen adviesfunctie in de Franse Gemeenschap: onderwijs, sport en vrijetijdsbesteding voor personen met een handicap worden volledig genegeerd.
- Geen transversale adviesfunctie bij Iriscare (GGC - Brussels Hoofdstedelijk Gewest), terwijl het orgaan toch in heel Brussel bevoegd is voor bijstand aan personen met een handicap, rust- en verzorgingstehuizen, opvangcentra en thuishulpdiensten.
- Geen informatie over de concrete werking van de Brusselse Raad voor personen met een handicap (EQUAL) .
- Geen adviesfunctie in de Duitstalige Gemeenschap: het gaat hier ter herinnering om een gemeenschap met economische en sociale prerogatieven.
Het is ook belangrijk dat de adviesraden met elkaar kunnen praten, overleggen en hun acties kunnen coördineren. Voor een persoonlijke of familiale levenssituatie zijn er immers vaak verschillende bevoegdheden in het spel en het is dikwijls onmogelijk dat één overheidsniveau in alle behoeften voorziet. In de huidige context is een dergelijke coördinatie evenwel eenvoudigweg onmogelijk, om de redenen die hierboven in het hoofdstuk "Analyse" zijn vermeld: geen (toereikend) secretariaat voor sommige organen, geen initiatiefrecht voor andere, geen politieke erkenning voor nog andere...
Het niet ondersteunen van de werkzaamheden van de raden is een ontkenning van de democratie en van de mensenrechten. De weigering om ze te creëren is een ernstige inbreuk op de internationale en interne verbintenissen van België. Personen met een handicap blijven vaak onzichtbaar en worden vergeten. Net zoals vrouwen, mannen, kinderen, ouderen, ... moeten zij vertegenwoordigd zijn in de politieke besluitvorming. De transversale plaats van vertegenwoordiging die een PMH-adviesraad is, is de enige die in staat is om de specifieke eisen van individuen en verenigingen te overstijgen. De op consensus gebaseerde werking van de adviesraden is voor regeringen een garantie dat genuanceerde en geïntegreerde standpunten worden ingenomen.
De huidige gezondheidscrisis verergert de situaties van ontreddering en de behoeften van personen met een handicap en van hun gezinnen. De NHRPH hoopt zeer binnenkort de noodzakelijke overlegprocessen met zijn tegenhangers te kunnen aanvatten. Hij hoopt deze processen ook in de toekomst te kunnen voortzetten.
Het wordt dringend noodzakelijk dat alle adviesraden voor personen met een handicap
- worden samengesteld uit vertegenwoordigers van personen met een handicap;
- de nodige middelen krijgen om te vergaderen en hun denkwerk en besluitvorming te organiseren (adequaat secretariaat en ondersteuning van de behoeften in verband met de organisatie van de vergaderingen);
- vrijheid van politieke interpellatie hebben op alle levensdomeinen;
- deelnemen aan het denkwerk en de politieke besluitvormingsprocessen, vanaf het begin, regelmatig, structureel en ook tijdens de evaluatiefasen;
- adviezen verstrekken en uitleg krijgen wanneer hun adviezen niet worden gevolgd.
4. ADVIES BEZORGD
- Voor opvolging aan mevrouw Nathalie Muylle, Minister belast met Personen met een beperking en aan de ministers belast met personen met een handicap in de deelgebieden;
- Voor opvolging aan mevrouw Sophie Wilmès, Eerste Minister, en aan de ministers-presidenten van de deelgebieden;
- Ter info aan UNIA;
- Ter info aan het UNCRPD-coördinatiemechanisme.