Ga naar de inhoud
 
 
 

Advies 2020/17

Advies nr. 2020/17 van de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) over het opstellen van een testament door blinde personen, uitgebracht tijdens de plenaire vergadering van 21 september 2020

Advies uitgebracht op initiatief van de NHRPH.

1. ONDERWERP

De NHRPH werd bevraagd over de problematiek van notariële aktes voor personen met een handicap.

2. ANALYSE

Artikelen 967 en volgende van het Burgerlijk Wetboek bepalen dat er drie soorten testamenten zijn:

  • eigenhandig,
  • bij openbare akte (authentiek testament),
  • in de vorm van het internationaal testament.

Om geldig te zijn, moet het eigenhandig testament geheel met de hand van de erflater geschreven, gedagtekend en ondertekend zijn; het is aan geen andere formaliteiten onderworpen en is als zodanig bindend ten aanzien van alle derden. Er zijn geen kosten voor de erflater.

Het authentiek testament is een notariële akte. De erflater dicteert zijn wensen aan de notaris in het bijzijn van twee getuigen of van een tweede notaris. Het authentiek testament vereist dus een aantal formaliteiten:

  • de aanwezigheid van getuigen of van een tweede notaris;
  • het dicteren van het testament door degene die het opmaakt;
  • het neerschrijven van het testament door de notaris: met de hand of - sinds 10 januari 2011 - getypt ;
  • een volledige voorlezing van het testament;
  • de ondertekening ervan door de erflater, de getuigen (of de tweede notaris) en de notaris die het testament opmaakt.

Een testament kan worden opgesteld in de vorm van een internationaal testament. Het biedt als voordeel dat het gemakkelijk kan worden uitgevoerd in alle landen die het verdrag betreffende deze vorm van internationaal testament hebben bekrachtigd. De complexiteit van het opstellen ervan maakt het echter relatief duur.

  • Het vereist de tussenkomst van een notaris die wordt bijgestaan door twee getuigen.
  • Dit testament kan getypt worden.
  • De erflater moet het testament in een enveloppe aan de notaris overhandigen, of indien hij het zonder enveloppe overhandigt, steekt de notaris het in een verzegelde enveloppe.
  • De notaris moet op deze enveloppe een akte schrijven waarin hij bevestigt dat de enveloppe het testament bevat dat hem door de erflater werd overhandigd, en voegt er een attest van internationale waarde aan toe met betrekking tot de inhoud van de enveloppe.

Het laten opstellen van een testament door een notaris kost in België tussen de 300 en 500 euro, afhankelijk van de complexiteit van het dossier[1]. Ter vergelijking: in Frankrijk bedragen de kosten voor het opstellen van een testament door een notaris 138,47 euro[2].

Een testament opgesteld door een notaris moet ook worden geregistreerd in het centraal register van testamenten. Een eigenhandig testament kan ook worden geregistreerd. Dit heeft de voorkeur, maar is niet verplicht. Deze registratie kost 25 euro.

Bovendien voorziet het artikel 10 van de wet van 16 maart 1803 over de organisatie van het notarisambt dat "de notaris die alleen een akte verlijdt, moet worden bijgestaan door twee getuigen wanneer één van de partijen niet in staat is te ondertekenen of niet kan ondertekenen, blind of doofstom is".

3. ADVIES

Elke burger heeft de keuze om een testament te maken. Door het thuis te bewaren, heeft hij geen kosten en is het testament volkomen geldig en bindend ten aanzien van elke persoon. Een blinde persoon die zijn testament niet met de hand kan schrijven, is genoodzaakt een beroep te doen op een notaris en dus de kosten te betalen. Er is dus sprake van discriminatie van personen met een specifieke stoornis: wat voor de hele bevolking gratis is, moet dat ook zijn voor elk individu.

De NHRPH vraagt dus dat deze discriminatie wordt opgeheven en dat de wetgeving of reglementering wordt aangepast. De NHRPH vraagt dat blinde personen een testament gratis kunnen laten opmaken door een notaris. De kosten van de notaris zouden dus ten laste van de Schatkist moeten zijn.

Wanneer de notaris een notariële akte ontvangt en een van de partijen is blind, dan moet de notaris blijkbaar worden bijgestaan door twee getuigen. Dit mag echter geen bijkomende kost betekenen voor de blinde persoon. Voor dove personen is de bepaling overigens achterhaald. Het zou beter zijn dat de persoon in dat geval een beroep kan doen op een tolk Vlaamse Gebarentaal, en dat gratis.

4. BEZORGD

  • Voor opvolging aan de heer Vincent Van Quickenborne, Minister van Justitie
  • Ter info aan mevrouw Karine Lalieux, Minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met Personen met een beperking
  • Ter info aan de heer Alexander De Croo, Eerste Minister
  • Ter info aan Unia
  • Ter info aan het UNCRPD-coördinatiemechanisme

[1] https://www.lecho.be/monargent/succession/comment-rediger-un-testament/10159677.html
[2] https://droit-finances.commentcamarche.com/faq/15691-prix-d-un-testament-les-couts-notariaux