Advies 2017/12

Advies op initiatief van de NHRPH

Ter herinnering: de omzendbrief van 16 mei 2014 past enerzijds in het kader van het federaal actieplan Duurzame overheidsopdrachten 2009 - 2011, dat strookt met de Europese doelstellingen, en anderzijds in het kader van de herstelmaatregelen van de regering om personen die moeilijk toegang krijgen tot de arbeidsmarkt, opnieuw in het arbeidscircuit te integreren.

De omzendbrief heeft drie doelstellingen:

• een duurzaam aankoopbeleid bij de federale overheid invoeren;
• overheidsopdrachten die door federale aanbestedende instanties geplaatst worden, toegankelijker maken voor kleine en middelgrote ondernemingen;
• de integratie van 'sociale clausules' bevorderen, die in de omzendbrief gedefinieerd worden als maatregelen die tot doel hebben mensen die moeilijk toegang krijgen tot de arbeidsmarkt, meer kansen op werk te bieden.

Deze omzendbrief is van toepassing op de federale overheidsopdrachten.

Ter herinnering: voor de sociale clausules bevat de omzendbrief verschillende verplichtingen voor de federale aanbestedende instanties:

• nagaan of het wenselijk is de sociale clausules op te nemen in alle overheidsopdrachten;
• de aan- of afwezigheid van sociale clausules vanaf een bepaald bedrag (≥ 85 000 euro (incl. btw) voor opdrachten voor leveringen en diensten en ≥ 1 200 000 euro (incl. btw) voor opdrachten voor werken) motiveren;
• de sociale clausules opnemen voor opdrachten voor werken (bouw of renovatie van gebouwen) vanaf 1 500 000 euro (incl. btw). 

Wat wordt verstaan onder 'sociale clausules'?

• Reserveren van opdrachten of percelen, met andere woorden de mogelijkheid om de toegang tot de markt of tot een deel van de markt te reserveren voor maatwerkbedrijven en/of sociale-economiebedrijven
• Sociale-tewerkstellingsclausule: wat de uitvoeringsvoorwaarden van de opdracht betreft, bevordert deze clausule de indienstneming van personen die moeilijk toegang krijgen tot de arbeidsmarkt
• Opleidingsclausule: wat de uitvoeringsvoorwaarden van de opdracht betreft, maakt deze clausule het mogelijk werkzoekenden op te leiden die al dan niet tot doelgroepen behoren
• Onderaanneming in het kader van de vorige clausules

Hoofdstuk 5 (afdeling 5) van de omzendbrief organiseert de evaluatie van de toepassing ervan. In dit mechanisme is de NHRPH een volwaardige actor, die meermaals genoemd wordt:

• het jaarverslag, dat opgesteld wordt door de Interdepartementale Commissie duurzame ontwikkeling (ICDO), wordt ieder jaar vóór 31 maart "overgemaakt aan de Nationale Hoge Raad voor personen met een handicap wat betreft het deel van het verslag dat betrekking heeft op de sociale clausules";
• "(…) de ICDO zal (…) de NHRPHraadplegen" om meer informatie in te winnen voor zijn advies over de naleving van de omzendbrief;
• een onderzoek naar de toepassing van de omzendbrief binnen de drie jaar (d.i. 21 mei 2017) na de bekendmaking ervan in het Belgisch Staatsblad "(…) door de minister bevoegd voor duurzame ontwikkeling en, wat de sociale overwegingen betreft, door de minister bevoegd voor sociale zaken, die daaromtrent het advies zal inwinnen van de Nationale Hoge Raad voor personen met een handicap. In dit kader zal bijzondere aandacht worden besteed aan het belang van de gebruikte drempels."

De NHRPH verwijst naar zijn advies 2014-18 over de inhoud van de omzendbrief en herinnert eraan dat hij de maatregelen met betrekking tot de sociale clausules die tot doel hebben "de kansen op werk van personen die moeilijk toegang krijgen tot de arbeidsmarkt, te verhogen door hen nieuwe werkgelegenheidsvooruitzichten te bieden" met open armen ontvangen heeft. Hij juicht ook de rol toe die weggelegd is voor de Raad in het kader van de evaluatie van de omzendbrief.

Drie jaar na de bekendmaking van de omzendbrief in het Belgisch Staatsblad (d.i. 21 mei 2014) kan de NHRPH alleen maar vaststellen dat de evaluatieprocedure, voor het deel dat hem aanbelangt, niet effectief uitgevoerd werd. Om te beginnen werd het deel met betrekking tot de sociale clausules van de jaarverslagen van de ICDO voor 2015, 2016 en 2017 niet aan de NHRPH meegedeeld. Voorts heeft de ICDO geen advies ingewonnen bij de NHRPH bij het opstellen van een of meer adviezen over de naleving van de omzendbrief. Tot slot heeft de NHRPH in het kader van het onderzoek van de omzendbrief na drie jaar tot nu toe geen enkel verzoek tot advies ontvangen van de minister bevoegd voor sociale zaken.

Op basis van deze vaststellingen en los van de initiatieven die hij genomen heeft ten opzichte van de ICDO en de federaties van maatwerkbedrijven om op de hoogte te blijven, betreurt de NHRPH dat hij in de onmogelijkheid verkeert zijn adviserende opdracht te vervullen en geen constructief advies kan geven bij gebrek aan officiële, relevante en vergelijkende gegevens. 

Desondanks heeft de NHRPH wel op eigen initiatief de sector van de maatwerkbedrijven geraadpleegd.  

Uit deze raadpleging blijkt dat in 2016 geen gebruik gemaakt werd van de mogelijkheid om een opdracht of perceel te reserveren en dat het aandeel van het omzetcijfer van de maatwerkbedrijven in de federale overheidsopdrachten 1 017 025,14 euro bedroeg. Dit cijfer toont aan dat het aandeel van de overheidsopdrachten die aan maatwerkbedrijven toegewezen worden (0.2%), zeer klein is in vergelijking met hun volledige omzetcijfer (558.2 mio). 

De NHRPH herinnert eraan dat het toegankelijker maken van de overheidsopdrachten voor maatwerkbedrijven het mogelijk maakt niet alleen het voortbestaan van maatwerkbedrijven te waarborgen en werkgelegenheid te behouden, maar ook bij te dragen tot de verdere ontwikkeling van beide.  

Samengevat betreurt de NHRPH het dat de bepalingen in deze omzendbrief over de evaluatie niet toegepast worden en dat de federale aanbestedende instanties er nauwelijks gebruik van lijken te maken.

• Ter opvolging aan mevrouw Maggie De Block, Minister van Sociale Zaken
• Ter opvolging aan mevrouw Christine Marghem, Minister voor Duurzame Ontwikkeling
• Ter opvolging aan de Interdepartementale Commissie duurzame ontwikkeling
• Ter informatie aan mevrouw Zuhal Demir, Staatssecretaris voor Personen met een beperking
• Ter informatie aan de heer Charles Michel, Eerste Minister
• Ter informatie aan de heer Jan Jambon, Minister van Binnenlandse Zaken
• Ter informatie aan UNIA
• Ter informatie aan het interfederaal coördinatiemechanisme