Dossier: Handistreaming
Wat is handistreaming?
Het begrip handistreaming is een samentrekking van de begrippen "handicap" en "mainstreaming".
Mainstreaming is een beleidsconcept voor een geïntegreerde aanpak doorheen verschillende beleidsdomeinen. Het concept is wereldwijd gekend dankzij "gender mainstreaming". Handistreaming voert een gelijkaardige geïntegreerde aanpak in voor personen met een handicap.
Handistreaming heeft dus als doel om op een transversale en preventieve manier in alle beleidsdomeinen een dimensie "handicap" te integreren. Op die manier kan worden vermeden dat er een verschillende behandeling bestaat of ontstaat tussen mensen met een handicap en mensen zonder handicap.
Bron: FOD Sociale Zekerheid
Hoe is handistreaming wettelijk verankerd?
1. VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (UNCRPD)
In 2009 ratificeerde België het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (UNCRPD). Het verdrag stelt dat alle personen met een handicap van dezelfde mensenrechten moeten kunnen genieten als ieder ander en dat ze volledig moeten kunnen deelnemen aan de samenleving door dezelfde kansen te krijgen als ieder ander. Het UNCRPD bestrijkt een groot aantal gebieden, o.a. gezondheid, onderwijs, werkgelegenheid, toegang tot de rechter, keuzevrijheid en zelfstandig wonen, toegankelijkheid, enz.
De ratificatie van het verdrag betekent dat België al zijn regelgeving met het UNCRPD in overeenstemming moet brengen. Hierdoor is handistreaming wettelijk verankerd en zijn alle Belgische gezagsniveaus verplicht om werk te maken van maatregelen die inclusie bevorderen voor personen met een handicap. Er wordt niet langer verwacht dat personen met een handicap zich aanpassen aan hun omgeving, maar dat de Staat de belemmeringen wegneemt die personen met een handicap verhinderen deel te nemen aan het economische, sociale, culturele en politieke leven.
2. Artikel 22ter in de Belgische Grondwet
Sinds 2021 zijn de rechten van personen met een handicap ook in de Belgische Grondwet verankerd via artikel 22ter dat het recht op volledige inclusie in de samenleving, met inbegrip van het recht op redelijke aanpassingen, garandeert. De opneming van deze bepaling in de Grondwet herinnert de wetgever aan de verplichtingen van het UNCRPD en biedt de rechter een extra rechtsgrondslag voor de interpretatie van wetten in overeenstemming met het UNCRPD.
Federaal Actieplan Handicap (2021-2024)
In het Federaal Actieplan Handicap (2021-2024) werden 145 maatregelen uitgewerkt in samenwerking met alle ministers en staatssecretarissen, ondersteund door de belangengroepen die personen met een handicap vertegenwoordigen (zoals NHRPH en Unia).
Het plan is opgebouwd rond de 6 assen van het regeerakkoord. Het wijst op de obstakels waarmee personen met een handicap in België vandaag worden geconfronteerd en die hen verhinderen een zelfstandig leven te leiden waarin ze zich ten volle kunnen ontplooien.
De maatregelen raken alle aspecten van het leven: de coronacrisis, gezondheidszorg en sociale bescherming, werk en werkgelegenheid, toegankelijkheid, mobiliteit, bestrijding van discriminatie, participatie aan het culturele leven en sport, enz.
Minister Karine Lalieux, bevoegd voor personen met een handicap, coördineert de uitvoering van het plan. Eind 2022 wordt een eerste voortgangsverslag gepubliceerd, in 2024 volgt het eindverslag.
De NHRPH heeft verschillende adviezen uitgebracht:
Interfederale Strategie Handicap (2022-2030)
Het doel van de Interfederale Strategie Handicap (2022-2030) is om samenhang tussen de actieplannen en strategieën te garanderen op alle niveaus en om bij te dragen aan de uitvoering van het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (UNCRPD) en de EU-strategie inzake de rechten van personen met een handicap (2021-2030).
De interfederale strategie werd aangenomen als reactie op een van de aanbevelingen van het UNCRPD-comité in 2014. Het doel is om te zorgen voor een geïntegreerde aanpak van handicapkwesties op basis van de principes van het UNCRPD.
De geïntegreerde aanpak omvat actieplannen op het niveau van de federale overheid, lokale overheden en de Europese strategie voor personen met een handicap (2021-2030).
De strategie is gebaseerd op de artikelen van het UNCRPD en respecteert de verdeling van bevoegdheden.
Het platform van adviesraden voor personen met een handicap heeft een advies uitgebracht:
Unia: Handistreaming toolbox
Unia, het Interfederaal Centrum voor gelijke kansen en bestrijding van discriminatie en racisme, heeft een handistreaming toolbox ontwikkeld. Dit is een hulpmiddel voor federale administraties, beleidsmakers en overheidskabinetten die nieuwe beleidsinitiatieven of -projecten vormgeven met specifieke aandacht voor de fundamentele rechten van personen met een handicap. De inhoud kan ook op andere beleidsniveaus toegepast worden.
De toolbox wil:
- Administraties en beleidsmakers informeren, zodat ze bij elk nieuw beleidsinitiatief rekening kunnen houden met het gegeven van handicap en de wettelijke context daarrond.
- Beleidsinitiatieven praktisch ondersteunen om zo vroeg mogelijk af te stemmen op de wettelijke en reële noden van personen met een handicap.